1. Przebieg realizacji projektu

Po przyjęciu naszego wniosku i podpisaniu w dniu 22.10.2020 umowy (opiewającej na kwotę 18 440 euro) przez Andrzeja Wyczawskiego (Zastępcę Dyrektora Generalnego Fundacji Rozwoju Sytemu Edukacji) oraz  dra inż. Janusza Dawidziuka (Przewodniczącego Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Leśnego) i dra inż. Wojciecha Gila (Sekretarza ZG PTL) (zał. 1) przystąpiono do realizacji projektu: „Edukacja przyrodniczo-leśna dorosłych w Europie, na przykładzie wybranych europejskich towarzystw leśnych”, zaplanowanego na lata 2021-2022.

1. Przeprowadzono rekrutację uczestników projektu spośród osób zaangażowanych w organizację działalności PTL, zwłaszcza w zakresie edukacji przyrodniczo-leśnej dorosłych. W tym celu przygotowano najpierw regulamin rekrutacji (zał. 2) oraz formularz zgłoszeniowy (zał. 3 a następnie ogłoszono rekrutację uczestników projektu na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Leśnego w komunikacie z  dnia 22.12.2020 (zał. 4)

Do Komisji Rekrutacyjnej (powołanej przez przewodniczącego Zarządu Głównego PTL w dniu 29.12.2020, zał. 5) wpłynęły w dniach 1-15.01.2021 zgłoszenia od 24 osób. Przy kwalifikacji uczestników projektu brano pod uwagę: aktywność organizacyjną w PTL, zaangażowanie w edukację przyrodniczo-leśną oraz znajomość języków obcych. Po przeanalizowaniu nadesłanych formularzy Komisja wykluczyła jedną osobę ze względów formalnych (brak przynależności do PTL), natomiast spośród pozostałych osób 16 zakwalifikowało się bezpośrednio do udziału w projekcie, a 7 umieszczono na liście rezerwowej. Wyniki rekrutacji ogłoszono na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Leśnego w komunikacie z dnia 2.02.2021 (zał. 6).

2. Spośród osób zakwalifikowanych do realizacji projektu wybrano liderów delegacji wyjeżdżających do krajów uczestniczących w projekcie, odpowiedzialnych za współorganizację i podsumowanie poszczególnych wyjazdów. Zgodzili się nimi zostać: Wiesław Chmielewski (Czechy), Marek Ksepko (Litwa), Artur Delegacz (Norwegia), Rafał Cieślak (Islandia) i Mikołaj Ziemblicki (Austria). Koordynatorami projektu zostali: Rafał Cieślak i Jerzy Modrzyński, pozostający w kontakcie zarówno z partnerami zagranicznymi i uczestnikami projektu, jak też z sygnatariuszami umowy dotyczącej realizacji projektu.

3. Odnowiono korespondencyjne i telefoniczne kontakty z zagranicznymi partnerami projektu, uzgadniając z nimi możliwe terminy wizyt, jak i ramowy program pobytu naszych delegacji. Terminy te oraz szczegóły programów były później negocjowane przez liderów delegacji.

4. Koordynatorzy uczestniczyli początkowo w szkoleniach organizowanych przez Fundację Rozwoju Sytemu Edukacji, a następnie organizowali (najczęściej online) spotkania szkoleniowe dla uczestników projektu, zwłaszcza dla liderów delegacji.

5. Zrealizowano (pomimo utrudnień związanych z pandemią C-19) wszystkie zaplanowane wizyty zagraniczne, które odbyły się w następujących terminach – Austria: 13-15.09.2021, Litwa: 20-22.10.2021, Norwegia: 15-19.05.2022, Czechy: 21-23.07.2022, Islandia: 27.09.-1.10.2022. Na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Leśnego zamieszczono ilustrowane reportaże z tych wyjazdów.

6. W dniach 14-16.10.2022 w Siemianówce k. Narewki odbyło się robocze spotkanie liderów delegacji i koordynatorów projektu z Przewodniczącym ZG Polskiego Towarzystwa Leśnego, dr. inż. Januszem Dawidziukiem, pod kątem rozliczenia projektu i przygotowania merytorycznego sprawozdania z jego realizacji, jak też wdrażania i rozpowszechniania jego wyników.

7. Dotychczas wyniki projektu są rozpowszechniane poprzez zamieszczanie wspomnianych wyżej reportaży na stronie internetowej PTL (http://kwzz.ptl.pl), wygłaszanie referatów na zebraniach PTL (zał. 7 i 8) oraz publikowanie artykułów w prasie (zał. 9 i 10). Planuje się przygotowanie syntetycznych artykułów do Lasu Polskiego, Głosu Lasu i innych periodyków branżowych. Zostanie też przygotowane syntetyczne sprawozdanie oraz prezentacja dla Zarządu Głównego PTL, które będą zawierać sugestie wykorzystania w kraju, zdobytych w projekcie doświadczeń z zakresu edukacji przyrodniczo-leśnej.

Należy wspomnieć, że oprócz głównych celów, związanych z edukacją przyrodniczo-leśną, zrealizowano również z powodzeniem dodatkowy cel projektu, którym było nawiązanie trwałej współpracy z wizytowanymi zagranicznymi Towarzystwami Leśnymi. W przyszłości zamierzamy tę współpracę kontynuować i rozwijać.

Poniżej przedstawiono krótkie relacje z wizyt w wybranych europejskich towarzystwach leśnych (p. 3 i 4), na tle stanu edukacji przyrodniczo-leśnej w Polsce (p. 2) oraz zaproponowano zwiększenie aktywności Polskiego Towarzystwa Leśnego w tej dziedzinie, na podstawie najciekawszych rozwiązań zaobserwowanych u naszych pięciu partnerów zagranicznych (p. 5).

 

2. Edukacja przyrodniczo-leśna w Polsce

2a. Edukacja przyrodniczo-leśna w Lasach Państwowych

Edukacja przyrodniczo-leśna, wchodząca w zakres edukacji ekologicznej, traktowana jest jako uzupełnienie edukacji przyrodniczej prowadzonej w szkołach i na uczelniach. W naszym kraju edukacja przyrodniczo-leśna (nazywana też edukacją leśną) realizowana jest przede wszystkim przez Lasy Państwowe (LP).  W ramach struktur LP uczestniczą w niej: 430 nadleśnictwa (w tym 74 nadleśnictwa wchodzące w skład Leśnych Kompleksów Promocyjnych), 17 biur regionalnych dyrekcji LP, Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie i Leśny Bank Genów oraz Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.

W działalności edukacyjnej Lasów Państwowych istotną rolę odgrywa współpraca z placówkami oświatowymi w całym kraju. Duże znaczenie w tej działalności mają też media: prasa, radio i telewizja. W ostatnim okresie na znaczeniu przybiera również aktywność LP w mediach społecznościowych (Facebook, Instagram, YouTube).

W ramach swojej działalności edukacyjnej Lasy Państwowe korzystają z ponad sześciu tysięcy takich obiektów jak: ośrodki edukacji leśnej, izby leśne, wiaty edukacyjne oraz bardzo liczne leśne ścieżki edukacyjne. Edukacji służy też wiele obiektów związanych z gospodarką leśną (szkółki leśne, wybrane drzewostany, obiekty małej retencji) oraz obiektów niezwiązanych z tą gospodarką (rezerwaty przyrody, obiekty kulturowe).

Działalność edukacyjna w Lasach Państwowych przybiera głównie formy zajęć terenowych, zajęć w izbach edukacyjnych nadle­śnictw czy lekcji w szkołach (na zaproszenie nauczycieli). Leśnicy występują też z prelekcjami i pogadankami edukacyjnymi na zebraniach samorządowych, sołeckich lub w domach kultury. Organizują również konkursy, wystawy oraz przygotowują publikacje prasowe i programy radiowe czy telewizyjne. Do tego należy dodać udział w takich wydarzeniach jak stoiska edukacyjne, festyny, pikniki ekolo­giczne czy targi branżowe. We wszyst­kich wymienionych wyżej formach edukacji przyrodniczo-leśnej uczestniczy rocznie ponad 2 mln osób.

W związku z pandemią Covid-19, do działań prowadzonych w sposób tradycyjny, dołączyły w większym zakresie formy edukacji leśnej w trybie online (zwłaszcza filmy edukacyjne i materiały edukacyjne na stronach internetowych LP). Z tych form edukacji leśnej skorzystało w 2020 roku ponad 2,7 mln osób.

Lasy Państwowe dbają o stałe podnoszenie kompetencji edukatorów leśnych (zwłaszcza w zakresie przygotowania pedagogicznego i metodycznego), organizując co roku liczne szkolenia i warsztaty, w tym „Warsztaty dla liderów edukacji leśnej”. Suma wydatków ponoszonych przez Lasy Państwowe na działalność edukacyjną wynosi rocznie ponad 20 mln. Od roku 2004, zgodnie z Zarządzeniem nr 54 Dyrektora Generalnego LP z roku 2003, publikowane są coroczne raporty z działalności edukacyjnej Lasów Państwowych, dostępne w internecie.

Oprócz infrastruktury edukacyjnej Lasów Państwowych na uwagę zasługuje również Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie, zarządzane przez SGGW, organizujące cykliczne warsztaty i konferencje oraz wydające regularnie „Studia i Materiały CEPL”.

2b. Edukacja przyrodniczo-leśna w Polskim Towarzystwie Leśnym

Ponieważ członkami Polskiego Towarzystwa Leśnego w większości są pracownicy Lasów Państwowych, więc w naturalny sposób wielu z nich zaangażowanych jest w edukację przyrodniczo-leśną. W tej grupie są również liderzy edukacji leśnej oraz autorzy publikacji z tego zakresu. Autorami takich publikacji są też pracownicy uczelni i instytucji naukowych, z których rekrutuje się druga pod względem liczebności grupa członków PTL.

Edukacja przyrodniczo-leśna społeczeństwa była też w ostatnich latach tematem kilku sympozjów, organizowanych zarówno na szczeblu centralnym, jak i w regionalnych oddziałach PTL. W działalności tych oddziałów co roku pojawiają się inicjatywy z zakresu edukacji leśnej społeczeństwa, związane między innymi z organizowaniem lub współorganizowaniem festynów, pikników czy stoisk edukacyjnych.

Należ jednak przyznać, że edukacja przyrodniczo-leśna społeczeństwa nie znalazła się dotychczas w głównym nurcie działalności PTL. Świadczy o tym między innymi to, że wśród kilkunastu komisji działających przy Zarządzie Głównym PTL brakuje komisji dedykowanej wyłącznie tejże edukacji.

 

3. Obserwacje poczynione podczas wizyt w pięciu europejskich towarzystwach leśnych

Austriackie Towarzystwo Leśne

Austriackie Towarzystwo Leśne (ATL) działa w kraju, którego 47% powierzchni pokrywają lasy, a udział lasów prywatnych wynosi 80%. Jest to też kraj z bardzo długa tradycją racjonalnej gospodarki leśnej i ochrony zasobów leśnych. ATL,  istniejące od 1882 roku, liczy obecnie około 4 400 członków. Dynamicznie rozwija ono kontakty międzynarodowe i jest członkiem wielu organizacji europejskich. Jest to organizacja społeczna, statutowo zajmującą się promowaniem wiedzy leśnej wśród swoich członków oraz wiedzy przyrodniczo leśnej w społeczeństwie. Głównymi formami aktywności ATL jest organizowanie seminariów tematycznych, wyjazdów szkoleniowych oraz promowanie w mediach właściwych postaw ekologicznych. Towarzystwo wydaje również szereg fachowych czasopism i materiałów edukacyjnych.

Edukacja przyrodniczo-leśna dorosłych w Austrii prowadzona  jest  przez Austriackie Towarzystwo Leśne zarówno bezpośrednio, jak też przy współudziale innych towarzystw i uprawnionych do tego instytucji. Poniżej kilka przykładów.

1. Poszczególne oddziały Austriackiego Towarzystwa Leśnego, przy wsparciu sponsorskim innych podmiotów związanych z branżą leśną, każdego roku organizują miejskie festiwale leśne, mającą na celu przybliżenie społeczeństwu zagadnień związanych z leśnictwem. Mają one charakter wystawienniczy, wraz z szeregiem imprez towarzyszących. Wydarzenia te, w które zaangażowane są władze miast-gospodarzy, zawsze mają duży rozmach i zasięg oddziaływania.

 

1. Tworzone są projekty edukacyjne, przy użyciu narzędzi internetowych. Przykładem jest projekt stworzony przy współudziale Austriackiego Towarzystwa Leśnego pn.: „Las spotyka szkołę” („Wald trifft Schule”), którego efektem jest powstanie platformy internetowej (www.waldtrifftschule.at), poświęconej różnorodnej tematyce leśnej, adresowanej w głównej mierze do szkół różnych poziomów. Ze względu na bardzo szeroką i rozbudowaną ofertę tej aplikacji, wykorzystywana jest ona jednak coraz powszechniej przez dorosłych, zainteresowanych szeroko pojętą tematyką leśną.
    
2. Austriackie Towarzystwo Leśne wraz z Austriackim Towarzystwem Właścicieli Leśnych (dla którego ATL jest organizacją patronacką) stworzyło projekt (częściowo dofinansowany z funduszy UE) polegający na produkcji i dystrybucji gier i zabaw technicznych, wykorzystywanych w edukacji leśnej. Ich głównymi odbiorcami są dzieci i młodzież, ale siłą rzeczy również rodzice i nauczyciele. 

 

1. Ważną instytucją współpracującą z ATL na płaszczyźnie edukacji przyrodniczo-leśnej jest Austriacki Państwowy Instytut Badawczy Leśnictwa. Jednym z efektów tej współpracy jest stworzenie platformy internetowej poświęconej m.in. uodparnianiu ekosystemów leśnych na globalne zmiany klimatyczne (www.klimafitterwald.at). Platforma ta jest szeroko wykorzystywana m. in. przez prywatnych właścicieli leśnych.

 

1. Innym bardzo atrakcyjnym i pożytecznym projektem (w kontekście edukacji leśnej społeczeństwa) jest stworzenie przez Instytut cyklu filmów edukacyjnych dla dorosłych pod nazwą: „Günther odziedziczył las” („ Günther hat einen Wald geerbt”), dostępnych m.in. w aplikacji YouTube  (https://www.youtube.com/watch?v=vcTqTUQpDGo). W poszczególnych odcinkach, które są zwięzłe i dowcipne, przybliżane są różne aspekty gospodarki leśnej. Skierowane są one głównie do prywatnych (nieprofesjonalnych) właścicieli leśnych, ale są też na tyle atrakcyjne, że wykorzystuje się je z powodzeniem do prowadzenia edukacji przyrodniczo-leśnej innych grup społecznych.

 

1. Kolejną organizacją współpracującą z ATL, która za jeden ze swoich celów stawia sobie prowadzenie działań edukacyjnych, jest ProHolz Austria. Prowadzi ona m.in. kampanie promocyjno-edukacyjne, dotyczące zastosowania drewna. Są to m.in. uliczne kampanie bilbordowe, wskazujące na wszechstronność zastosowania drewna z podkreśleniem odnawialności tego surowca oraz wpływu jego użytkowania na klimat, jak również akcje promujące budownictwo drewniane i podnoszące świadomość społeczną w tym zakresie.

 

1. Istotnym i ciekawym rozwiązaniem dotyczącym edukacji przyrodniczo-leśnej w Austrii jest funkcjonowanie, niezależnego od administracji leśnej,  Austriackiego Stowarzyszenia Pedagogów Leśnych. W Austrii kształci się pedagogów leśnych, których kompetencje potwierdzają egzaminy państwowe. Po ich zaliczeniu uzyskuje się certyfikat, odnawiany co pięć lat. Pedagodzy leśni wspomagają nauczanie z zakresu szeroko pojętych nauk leśnych, na różnych poziomach kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych, m. in. w tzw. szkołach leśnych, wspomaganych m. in. przez ATL.

 

1. Leśne izby edukacyjne (zwane też szkołami), prowadzone są w Austrii zarówno przez jednostki leśnictwa państwowego, jak i jednostki samorządowe. Jednym z takich przykładów jest Wiedeńska Szkoła Leśna Ottakring, położona na przedmieściach  Wiednia i podlegająca władzom tego miasta. Szkoła przypomina nieco znane w Polsce izby edukacyjne i jest otwarta na wszystkich zainteresowanych, zwłaszcza młodzież szkolną, ale także osoby dorosłe. Posiada bogatą ofertę edukacyjną, szczyci się też pięknymi eksponatami przyrodniczymi. W jej bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się Lasek Wiedeński, który jest ekosystemem łączącym w sobie funkcje gospodarcze i ochronne (jego część jest rezerwatem), a spacer po nim jest nieodzownym elementem każdej lekcji w Szkole Ottakring.

 

                                                                            Mikołaj Ziemblicki

 

Czeskie Towarzystwo Leśne

Czeskie Towarzystwo Leśne (CTL) powstało 23 lutego 1990 roku, nawiązując do długiej tradycji stowarzyszeń zawodowych, działających w przeszłości na obecnym terytorium Czech – założonego w 1922 roku Związku Leśników Czechosłowackich i powołanego w 1956 roku Czechosłowackiego Naukowego Towarzystwa Leśnego. CTL liczy obecnie około 2 000 członków, głównie leśników będących przedstawicielami różnych form własności lasów i samorządów, jak też parków narodowych i krajobrazowych oraz szkół leśnych i wydziałów leśnych działających przy dwóch uniwersytetach rolniczych. Działa ono w kraju, którego lesistość wynosi 33%, a udział lasów publicznych sięga 77%.

Czeskie Towarzystwo Leśne podzielone jest na 28 oddziałów, prowadzących własną działalność, w tym działalność wydawniczą. Centralnie działają natomiast następujące komisje problemowe: Łowiecka, Biologiczna, Technologiczna, Leśnej polityki i ekonomii oraz Pedagogiki leśnej. CTL jest uznawane za główną organizację w Czechach, reprezentującą interesy leśników. Jest też członkiem Związku Leśników Europejskich. Hasłem CTL jest: ,,Szanuj Przyrodę, Gospodaruj wraz z Lasem, Kształć się”. Do celów CTL są wpisane m. in: 1) współpraca z organizacjami branżowymi w Republice Czeskiej i za granicą , władzami centralnymi i lokalnymi, szkołami i instytucjami zajmującymi się ochroną przyrody, 2) zapoznawanie społeczeństwa ze znaczeniem lasów, ochrony przyrody i krajobrazu w  kontekście gospodarki leśnej a także popularyzacja wyników badań naukowych i wcielanie ich w życie, 3) organizowanie seminariów i konferencji, w tym o zasięgu międzynarodowym.

Czeskie Towarzystwo Leśne wykorzystuje wszelakie okazje do realizacji tych celów i prezentowania swojej działalności, wychodząc jednocześnie poza swoje środowisko. Uczestniczy m. in. w różnego rodzaju akcjach mających na celu edukację przyrodniczo-leśną (pedagogikę leśną) społeczeństwa w różnych grupach  wiekowych i zawodowych.

Leśna pedagogika w Czechach jest powszechnie prowadzona przez administrację leśną wszystkich form własności, parki narodowe i krajobrazowe, biura urządzania lasu, szkoły i wydziały leśne uczelni a także organizacje związane z ochroną przyrody i (jak już powiedziano) przez CTL.

1. Ciekawym sposobem wyjścia CTL do szeroko pojętego społeczeństwa i edukowania go są ,,Wieczory Leśne” organizowane na terenie całych Czech, między innymi w siedzibie CTL w Pradze przy Moście Karola, w Hradec Kralove, Jabloncu nad Nissou, Hranicach i wielu innych miejscowościach. Na tych spotkaniach odbywa się edukacja społeczeństwa na temat znaczenia lasów oraz ochrony przyrody i krajobrazu, w kontekście gospodarki leśnej.

2. Na początku kwietnia co roku odbywa się akcja ,,Posprzątamy Czeską Republikę”, w której uczestniczy również CTL. W ubiegłym roku wydało ono z tej okazji (we współpracy z zespołem ,,Troubaci”) wideoklip promujący tę akcję.

3. Trzeba tutaj wspomnieć że nie jest to pierwszy wideoklip CTL ale ugruntowana już tradycja. Dowcipne, profesjonalnie zrobione muzyczne filmiki, które „śpiewająco” promują ochronę przyrody oraz gospodarkę leśną można znaleźć pod linkiem: https://www.youtube.com/@trubacimarkazini6734.

4. Wiosną każdego roku, na targach leśnych Silva Regina w Brnie, swoje stoisko ma też CTL, prezentując tam swoją działalność, tradycję a także aspekty edukacyjne w postaci popularnych wydawnictw i gier edukacyjnych oraz gadżetów z logiem i hasłem CTL. Upominki w postaci podkoszulek, termosów, latarek, kubków, długopisów, breloczków można włożyć w papierową lub lnianą torbę z logiem i hasłem CTL.

5.  CTL bierze też udział w międzynarodowym konkursie dla dzieci i młodzieży (YPEF) organizowanym w dziesięciu krajach, którego celem jest poprawa świadomości zarówno ludzi młodych, jak i całego społeczeństwa w zakresie roli i znaczenia lasów oraz gospodarki leśnej.

6.  Celom edukacji przyrodniczo-leśnej służą też różnego rodzaju wydawnictwa, firmowane przez CTL. Są to między innymi monografie  (w rodzaju: ,,Cesky a Moravsky Les”), kalendarze, foldery, notatniki i inne drobne wydawnictwa z logo i hasłem CTL.  

                                                                            Wiesław Chmielewski

 

Islandzkie Towarzystwo Leśne

Islandzkie Towarzystwo Leśne, które powstało w 1930 roku, liczy obecnie około 7000 członków, należących do 63 towarzystw członkowskich. Jest członkiem kilku leśnych towarzystw i instytucji europejskich. Islandzkie Towarzystwo Leśne działa w bardzo specyficznych warunkach ze względu na historię swoich lasów. Przed przybyciem człowieka ponad 30% powierzchni Islandii pokrywały lasy, złożone głównie z: brzozy (Betula pubescens), wierzb (Salix phylicifolia i Salix lanata), jarzębiny (Sorbus aucuparia) i osiki (Populus tremula). Jeszcze około tysiąc lat temu 25% powierzchni wyspy było zalesione. Od tego czasu - na skutek nasilonej aktywności wulkanicznej, oziębienia klimatu oraz wzmożonej działalności człowieka (głównie wypasu owiec) – lesistość ta stale spadała, osiągając w XIX wieku mniej niż 1%. Od końca XIX wieku podejmowane są wysiłki na rzecz stopniowego zwiększania lesistości Islandii. Obecnie lasy pokrywają około 2% powierzchni Islandii. Udział poszczególnych form własności islandzkich drzewostanów przedstawia się następująco: lasy prywatne – 39%, lasy należące do towarzystw leśnych – 24%, lasy państwowe – 17%, lasy komunalne – 15%, lasy należące do organizacji „non profit” – 5%.

Nacisk na zalesienia i gospodarkę leśną w Islandii rośnie. W 2019 roku przyjęto nową ustawę o lasach, a w roku 2022 zatwierdzono pierwszy ogólnokrajowy plan rekultywacji gruntów i regeneracji lasów. Widoczne są również postępy w rozwoju badań naukowych i przygotowaniu kadr dla leśnictwa. Rola Islandzkiego Towarzystwa Leśnego w tych wszystkich przedsięwzięciach jest nie do przecenienia. Głównymi kierunkami działalności ITL są obecnie: 1) zarządzanie projektami z zakresu leśnictwa, 2) szeroko zakrojona działalność wydawnicza, 3) nadzór specjalistyczny i konsultacje oraz 4) edukacja przyrodniczo-leśna. W zasadzie cała działalność Towarzystwa w jakiś sposób nakierowana jest na ponowne uświadomienie społeczeństwu ogromnej roli lasów i pilnej potrzeby ich przywracania, ma zatem wydźwięk edukacyjny. Poniżej szereg przykładów tej działalności.

1. Ważnym aspektem edukacji przyrodniczo-leśnej jest działalność wydawnicza Islandzkiego Towarzystwa Leśnego. Wydaje ono przede wszystkim Forest Journal (dawniej Annual Publication of the Icelandic Forestry Association), który jest jedynym fachowym czasopismem poświęconym leśnictwu w Islandii. Od 1992 roku wydaje również gazetę Laufblaðið, w której zamieszczane są wiadomości o ważniejszych wydarzeniach w życiu stowarzyszeń leśnych, jak i ogólnie w islandzkim leśnictwie. Ponadto wydawane są przy różnych okazjach liczne broszury, foldery czy plakaty, promujące wydarzenia związane z leśnictwem.

2. Islandzkie Towarzystwo Leśne prowadzi ciekawą stronę internetową (w kilku językach, w tym po polsku, ponieważ Polacy stanowią znaczną część islandzkiego społeczeństwa). Na stronie tej dostępne są publikacje dotyczące islandzkiego leśnictwa i działalności Towarzystwa, począwszy od 1930 roku. Poza tym informuje ona o wszystkich bieżących akcjach i wydarzeniach. O najnowszych wydarzeniach Towarzystwo informuje również na bieżąco w mediach społecznościowych.

3. Dysponując poważną bazą szkoleniową i ośrodkami edukacyjnymi, Islandzkie Towarzystwo Leśnictwa organizuje (samodzielnie lub we współpracy z partnerami) liczne spotkania i konferencje, takie jak: spotkania Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych; konferencje na temat znaczenia lasów dla zdrowia publicznego w Islandii, czy też konferencje na temat krajobrazu, lasów miejskich i życia na świeżym powietrzu. Mają one często charakter otwarty (na żywo lub on line) i cieszą się dużą popularnością.

4. Członkowie Towarzystwa uczestniczą też w licznych spotkaniach i konferencjach zagranicznych. Ponadto ITL corocznie organizuje  grupowe wyjazdy dla swoich członków, nie tylko do krajów europejskich ale również do Kanady i USA. Służą one zarówno zdobywaniu wiedzy i wymianie doświadczeń z zakresu leśnictwa, jak też nawiązywaniu kontaktów i współpracy z partnerami zagranicznymi. Doświadczenia zagraniczne stanowią źródło inspiracji m. in. dla edukacyjnej działalności Towarzystwa.

5. Z punktu widzenia edukacji przyrodniczo-leśnej jednym z ważniejszych projektów ITL (wspieranym przez licznych sponsorów i lokalne samorządy) jest Otwarty Las. Jego celem jest udostępnienie obszarów leśnych, szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych, zarządzanych przez lokalne stowarzyszenia leśne. Dzięki projektowi stwarza się społeczeństwu możliwość zdrowej aktywności na świeżym powietrzu, a jednocześnie szerzona jest edukacja na temat środowiska naturalnego, fauny i flory oraz historii i znaczenia lasów.

6. W celu popularyzacji znaczenia lasów i zalesień, Islandzkie Towarzystwo Leśne organizuje lub firmuje m. in. następujące projekty:

- Lasy Stulecia, mający na celu posadzenie jednego drzewa dla każdego Islandczyka.

- Las Przyjaźni, w którym celebryci z całego świata (w tym liczni szefowie państw i przedstawiciele obcych krajów i organizacji międzynarodowych) sadzą drzewa.

- Młodzieżowy Fundusz Uprawy Ziemi, dzięki któremu każdego roku od siedmiu do ośmiu tysięcy uczniów szkół podstawowych (z około stu szkół w całym kraju) sadzi drzewa.

- Wolontariat. Od szeregu lat IFA  przyjmuje zagranicznych wolontariuszy, którym powierza się wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia, realizowane z różnymi partnerami, najczęściej lokalnymi towarzystwami leśnymi. Są to m. in. małe lub średnie projekty zalesień, których głównym celem jest zapewnienie terenów rekreacyjnych dla miejscowej ludności oraz wzbogacenie różnorodności biologicznej.

7. IFA  co roku nominuje Drzewo Roku. Nominacja ta (poparta odpowiednimi publikacjami) ma na celu zwrócenie uwagi opinii publicznej na  pracę wykonywaną w całym kraju na rzecz lasów oraz wskazanie wartości kulturowej poszczególnych drzew.

8. Od bardzo wielu lat w okresie Świąt Bożego Narodzenia Towarzystwo organizuje sprzedaż choinek połączoną z piknikiem rodzinnym. Dzięki temu pozyskuje sympatyków zalesień i leśnictwa oraz swojej działalności.

                                                                                        Rafał Cieślak

 

Litewskie Towarzystwo Leśne

Litewskie Towarzystwo Leśne (LTL) liczy ponad 1000 członków, zatrudnionych głownie w sektorze leśnym. Tworzą je trzy mniejsze stowarzyszenia: Społeczność Leśników, Specjaliści Hodowli Lasu  i Zgromadzenie Młodych Miłośników Lasu. Głównymi kierunkami działalności LTL są: współpraca z instytucjami państwowymi, współpraca z organizacjami zagranicznymi, udział w różnych projektach związanych z leśnictwem, organizowanie spotkań, warsztatów, konferencji oraz popularnych konkursów leśnych i imprez  sportowych, jak też działalność wydawnicza i edukacja przyrodniczo-leśna, w tym organizowanie wydarzeń związanych z obchodami Dnia Lasu.

Litwa przeszła  w ostatnich dekadach radykalną transformację od gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej i systemu demokratycznego. Po rozpadzie Związku Radzieckiego Litwa przeprowadziła również szereg reform w dziedzinie leśnictwa. Dotyczyły one głównie struktury własnościowej. Obecnie niemal połowa litewskich lasów jest niepaństwowa, a należą one do ponad 250 tys. osób fizycznych i prawnych, w tym do dużych europejskich inwestorów (np. IKEA). Inwestorzy z krajów skandynawskich zyskują stale na znaczeniu w litewskim leśnictwie. Duża dynamika zmian prawnych i organizacyjnych w branży leśnej oraz obecna, trudna sytuacja demograficzna Litwy (ujemny przyrost naturalny, emigracja ludzi młodych) stwarza w tym stosunkowo niedużym kraju szereg problemów, w tym zapaść szkolnictwa leśnego. Inne jest zresztą podejście do edukacji w lasach państwowych Litwy, które czerpią z tradycji i utrwalają odziedziczone po poprzednim systemie modele nauczania oparte o szkoły średnie i wyższe, a inne w stowarzyszeniach właścicieli lasów niepaństwowych.

Najważniejszym miejscem profesjonalnej edukacji leśników Litwy jest blisko 100-letni Wydział Leśnictwa i Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Kownie. Prowadzi on na Litwie wyższą edukację leśną na poziomie licencjatu i magistra, jak też szeroko rozumianą działalność edukacyjną w ramach współpracy ze szkołami średnimi. O działalności Wydziału wiele można się dowiedzieć z jego strony internetowej (https://www.kmaik.lt/) oraz filmu informacyjnego (https://www.kmaik.lt/uploads/pdf/KMAIK%20presentation.mp4).

Stowarzyszenia właścicieli lasów niepaństwowych właściwie nie prowadzą zasadniczo edukacji leśnej wśród młodzieży, stawiają natomiast na ludzi dorosłych – głównie obecnych i przyszłych właścicieli niewielkich (zazwyczaj kilkuhektarowych) kompleksów leśnych. Osobom tym umożliwia się dokształcanie w zakresie leśnictwa w mediach. Dobrym przykładem jest tu edukacyjna działalność wspólnoty: Litewskie Stowarzyszenie Właścicieli Lasów i Gruntów (LMSA), które prowadzi szkolenia dla różnych grup wiekowych. Ich aktywność dobrze oddaje stale aktualizowana strona internetowa, prowadzona w kilku językach (https://www.forest.lt) oraz profil w mediach społecznościowych (https://www.facebook.com/lietuvosmiskai.lt/), na którym stale pojawiają się informacje o podejmowanych działaniach edukacyjnych i promocyjnych. Wiele z nich można prześledzić w postaci filmów i materiałów medialnych pod adresem: https://www.facebook.com/lietuvosmiskai.lt/videos/?ref=page_internal. Oprócz różnego rodzaju praktycznych szkoleń z zakresu leśnictwa (głównie on-line), dla bardziej zaawansowanych właścicieli lasów asocjacja udostępnia też drukowane materiały konferencyjne
i publikacje naukowe.

Stowarzyszenie LMSA współpracuje w zakresie edukacji m. in. z lasami państwowymi Litwy (Valstybinių miškų urėdija, VMU, https://vmu.lt). Przykładem są wspólnie ustawiane tablice edukacyjne. Na jednej z takich tablic w okolicach Kowna można na przykład przeczytać: "Powstanie gospodarki leśnej, jej przeszłe, obecne i przyszłe działania, wynikają z nieuniknionej ludzkiej potrzeby korzystania z dóbr materialnych, społecznych i ekologicznych lasów, przy jednoczesnym zapewnieniu ich pełnego odnowienia, pielęgnowania i zachowania dla przyszłych pokoleń" (Nadleśniczy Algirdas Antanas Brukas).

Skomplikowana struktura własnościowa litewskich lasów widoczna jest również na styku gospodarki leśnej i ochrony przyrody, zwłaszcza w parkach narodowych, które zarządzane są częściowo przez kadry lasów pańswowych. Obowiązuje tu szczególne połączenie roli nadleśnictwa i parku narodowego. Częściowo pokrywają się one obszarowo, co nie przeszkadza w realizacji różnorodnej, wielofunkcyjnej roli lasów, poczynając od aktywności czysto gospodarczych, poprzez edukację, turystykę aż po zachowawczą ochronę przyrody. Przykładem może być Park Narodowy Mierzei Kurońskiej, o powierzchnia 264 km². Chroni on (wspólnie z gospodarującym na tym terenie  nadleśnictwem) tzw. Kosę Kurońską - długi, wcięty w Bałtyk i współdzielony z Rosją półwysep. Walory miejscowej przyrody są nie do przecenienia. Kosę odwiedzając setki tysięcy turystów, z czego szeroko korzystają gospodarze dla prowadzenia działalności edukacyjnej. Wzdłuż jedynej drogi, ciągnącej się jak rybi kręgosłup w osi mierzei, napotkać można liczne miejsca postojowe, opatrzone tablicami informacyjnymi, na których leśnicy przybliżają turystom specyficzną przyrodę obszaru oraz formujące ją procesy. Informują one między innymi o roli wiatru, pożarów i martwego drewna oraz ich roli we wzbogacaniu lokalnej przyrody i podnoszeniu trwałości lasu, a tym samym - Kosy Kurońskiej.

Marek Ksepko

 

Norweskie Towarzystwo Leśne

Norweskie Towarzystwo Leśne (NTL) powstało w 1898 roku. Liczy obecnie około 9 000 członków, skupionych w 16 oddziałach regionalnych. Członkowie rekrutują się głównie spośród prywatnych właścicieli zajmujących się lasem profesjonalnie. Należy dodać, że około 80% lasów, pokrywających ponad 33% kraju to lasy prywatne. Lasy i leśnictwo mają duże znaczenie nie tylko gospodarcze ale odgrywają także bardzo istotną rolę w kulturze norweskiego społeczeństwa. Należy zaznaczyć, że gospodarka leśna w Norwegii, począwszy od testowania potomstwa i zbioru nasion, poprzez kontenerową produkcję sadzonek aż do pozyskania drewna za pomocą wielooperacyjnych maszyn, jest bardzo nowoczesna.

Operacje związane z gospodarką leśną przebiegają przy pełnej akceptacji społeczeństwa, które jest świadome wszystkich zabiegów przeprowadzanych w lasach, a to dzięki wielotorowej edukacji prowadzonej już od najmłodszego wieku, a kontynuowanej dla wszystkich grup wiekowych.

 Głównym celem NRL jest promowanie zrównoważonego leśnictwa i wykorzystania drewna jako alternatywy dla zasobów kopalnych. Oferuje również usługi doradcze w zakresie zarządzania lasami. W przekazie na temat wielofunkcyjnej roli lasu, NTL akcentuje zarówno jego rolę jako producenta dóbr i  ostoi przyrody ale też jako ostoi tradycji. Promuje również las jako największą arenę sportową i rekreacyjną w Norwegii. Tym celom podporządkowana jest w dużym stopniu jego działalność w zakresie edukacji przyrodniczo-leśnej społeczeństwa.

1. Ważnym aspektem działalności  edukacyjnej jest wydawanie przez NTL dwóch czasopism: miesięcznika „Norsk Skogsbruk” (Norweskie Leśnictwo) oraz kwartalnego biuletynu „Skog og Miljø” (Las i Środowisko). Towarzystwo upowszechnia w nich bieżące informacje i aktualną wiedzę o gospodarce leśnej i środowisku przyrodniczym, m in. na temat zmian klimatycznych, wiązania dwutlenku węgla, czy znaczenia lasu dla zdrowia publicznego. Wydaje też publikacje instruktażowe i foldery. Wydawnictwa te są adresowane głównie do dorosłych.

2. Norweskie Towarzystwo Leśne (we współpracy z Norweską Federacją Właścicieli Lasów) organizuje konferencję leśną, o nazwie „Skog og Tre” (Las i Drzewo). Konferencja ta przyciąga każdego roku około 350–400 uczestników z sektora leśnego.

3. W tym temacie interesująco przedstawia się też aktywność NTL dotycząca promocji drewna. Organizowane są m. in wydarzenia w Oslo, w trakcie których zwiedzający (najczęściej całe rodziny) mogą samodzielnie budować różne konstrukcje z drewna.

4. Norweskie Towarzystwo Leśne wraz z lokalnymi stowarzyszeniami leśników organizuje  od lat tzw. „leśne dni tematyczne” dla dzieci i dorosłych. Corocznie organizuje się 150-200 takich dni w różnych miejscowościach dla około 15 000 uczniów i 800 nauczycieli. Podczas tych wydarzeń kładzie się nacisk m. in. na funkcjonowanie zrównoważonego leśnictwa, operacje leśne, wykorzystanie drewna jako materiału budowlanego, bioenergię, wiązanie węgla i różnorodność biologiczną.

5. Ważnym aspektem praktycznej edukacji są też organizowane przez NTL wiosną każdego roku akcje sadzenia drzew, w których bierze udział bardzo dużo osób, najczęściej rodziców z dziećmi.

6. Norweski Instytut Kształcenia Leśnego w Biri, działający od 1958 roku, jest instytucją założoną i współfinansowaną przez 37 podmiotów zainteresowanych podnoszeniem kwalifikacji w zakresie leśnictwa, w tym przez NTL. Zatrudnia 24 osoby stacjonarnie w siedzibie głównej w Biri oraz około dwa razy tyle instruktorów na terenie całej Norwegii. Organizuje kursy praktyczne z zakresu gospodarki leśnej (sadzenie, pozyskanie, budowa dróg, postępowanie z tuszami upolowanych zwierząt itp.), przeznaczone głównie dla właścicieli lasów i wykonawców prac leśnych. W ubiegłym roku odbyło się około 500 różnych kursów, w których uczestniczyło ponad 6000 osób. Interesującym sprawą są kursy dla pracowników leśnych z zagranicy w ich językach ojczystych, w tym po polsku.

7. Ważną placówką, prowadzącą na szeroką skalę edukację przyrodniczo-leśną społeczeństwa, jest Muzeum Leśnictwa w Elverun. Jest ono jednym z najczęściej odwiedzanych muzeów w Norwegii (około 200 tys. osób w ciągu roku), z ekspozycją ukazującą historię leśnictwa, rybołówstwa  oraz łowiectwa. Uświadamia ona zwiedzającym ewolucję gospodarki leśnej i jej ogromne znaczenie w kulturze kraju.

                                                                                        Artur Delegacz

 

 

 

4. Podsumowanie poczynionych obserwacji

Edukacja przyrodniczo-leśna jest przez partnerów naszego projektu prowadzona za każdym razem w inny, oryginalny sposób. Wynika to zarówno z warunków przyrodniczych i społecznych, stosunków własnościowych, historii i organizacji leśnictwa, jak też ze sposobu funkcjonowania i roli poszczególnych towarzystw leśnych, które nas przyjmowały.

Co ciekawe, w Islandii, której lasy są nieporównywalnie uboższe od lasów w pozostałych krajach, różnorodność działań edukacyjnych wydaje się największa. Wynika to zapewne stąd, że edukacja przyrodniczo-leśna, tak jak i całe leśnictwo rozwijane są tam niejako od podstaw. Niemniej niektóre zaobserwowane w tym kraju formy edukacji przyrodniczo-leśnej mogą być dla nas interesujące.

1. Ważnym aspektem edukacji przyrodniczo-leśnej jest działalność wydawnicza Islandzkiego Towarzystwa Leśnego. Oprócz fachowych czasopismem poświęconych leśnictwu, ITL wydaje również liczne broszury, foldery czy plakaty, promujące wydarzenia związane z islandzką przyrodą i leśnictwem.

2. ITL prowadzi (w kilku językach) ciekawą stronę internetową, zawierającą m. in. informuje o wszystkich bieżących akcjach i wydarzeniach związanych z lasem i przyrodą. O najnowszych wydarzeniach Towarzystwo informuje również w mediach społecznościowych.

3. ITL organizuje (samodzielnie lub we współpracy z partnerami) liczne spotkania i konferencje m. in na temat znaczenia lasów dla zdrowia publicznego, czy też na temat lasów miejskich i  znaczenia lasów dla krajobrazu przyrodniczego. Mają one często charakter otwarty i cieszą się dużą popularnością.

4. W celu popularyzacji roli lasów, ITL organizuje lub firmuje m. in. takie projekty, jak: Las Przyjaźni (w którym celebryci z całego świata sadzą drzewa) czy Wolontariat (zarówno dla lokalnych mieszkańców, jak i gości z zagranicy, którym powierza się różnego rodzaju przedsięwzięcia, takie jak: zalesienia, pielęgnację upraw czy zakładanie obiektów rekreacyjnych - realizowane najczęściej  wraz z lokalnymi towarzystwami leśnymi).

5. Co roku ITL nominuje Drzewo Roku; nominacja ta (poparta odpowiednimi publikacjami) ma na celu zwrócenie uwagi opinii publicznej na  pracę wykonywaną w całym kraju na rzecz lasów oraz wskazanie kulturowej wartości poszczególnych drzew.

6. Od wielu lat w okresie Świąt Bożego Narodzenia ITL organizuje też sprzedaż choinek, połączoną z piknikami rodzinnymi, dzięki czemu pozyskuje sympatyków leśnictwa oraz swojej działalności.

Islandia uczy się obecnie leśnictwa od innych, zaawansowanych pod tym względem krajów, przede wszystkim od Norwegii, między innymi ze względu na najbardziej porównywalne warunki przyrodnicze oraz bardzo wysoki poziom gospodarki leśnej w tym kraju. W porównaniu z Polską, Norwegia ma odwrotną strukturę własności lasów (poniżej 20% lasów państwowych), stąd członkowie Norweskiego Towarzystwa Leśnego (prawdopodobnie najliczniejszego w Europie) rekrutują się głównie spośród właścicieli lasów prywatnych. Edukacja przyrodniczo-leśna w tym kraju prowadzona jest intensywnie od dawna, co w połączeniu z bardzo dużym udziałem prywatnych gospodarstw leśnych przekłada się na dużą społeczną akceptację dla wszystkich zabiegów prowadzonych w lasach (także miejskich) w ramach gospodarki leśnej. W podstawowych kwestiach (leśnictwo wielofunkcyjne, promowanie drewna) leśnicy polscy i norwescy postępują podobnie. Również w edukacji przyrodniczo-leśnej można znaleźć podobieństwa ale występują tu również oryginalne formy, które mogą być dla nas inspirujące.

1. Ważnym aspektem działalności  edukacyjnej jest wydawanie przez NTL (oprócz fachowego miesięcznika Norweskie Leśnictwo): kwartalnego biuletynu Las i Środowisko,  jak też publikacji instruktażowych i okolicznościowych folderów o tematyce przyrodniczo-leśnej.

2. Interesująco przedstawia się też aktywność NTL dotycząca promocji drewna. Organizowane są między innymi wydarzenia, w trakcie których zwiedzający (najczęściej całe rodziny) mogą samodzielnie budować różne konstrukcje z drewna.

3. NTL wraz z lokalnymi stowarzyszeniami leśników organizuje  od lat tzw. „leśne dni tematyczne” dla dzieci i dorosłych. Corocznie organizuje się 150-200 takich dni w różnych miejscowościach dla około 15 000 uczniów i 800 nauczycieli. Podczas tych wydarzeń kładzie się nacisk m. in. na funkcjonowanie zrównoważonego leśnictwa, operacje leśne, wykorzystanie drewna jako materiału budowlanego, bioenergię, wiązanie węgla i różnorodność biologiczną.

4. Ważnym aspektem praktycznej edukacji są też organizowane przez NTL wiosną każdego roku akcje sadzenia drzew, w których bierze udział bardzo dużo osób, najczęściej rodziców z dziećmi.

Leśnictwo litewskie, pomimo zbliżonych do naszych warunków przyrodniczych i podobnej historii, w ostatnim czasie podlega daleko idącym przeobrażeniom, które dość niekorzystnie wpływają na kondycję i rolę Litewskiego Towarzystwa Leśnego, a tym samym na jego aktywność w zakresie edukacji przyrodniczo-leśnej. Edukacja ta polega głównie na przygotowaniu kadr dla leśnictwa, albo na uniwersytecie w Kownie, albo też za pośrednictwem stron internetowych i mediów społecznościowych, które z kolei są organizowane przez stowarzyszenia prywatnych właścicieli leśnych. Edukacja przyrodniczo-leśna prowadzona jest głównie w Parku Narodowym Mierzei Kurońskiej, przez nakładające się na siebie służby ochrony przyrody i lasów państwowych. 

Bezpośrednie zaangażowanie LTL w organizację edukacji przyrodniczo-leśnej jest ograniczone i przez to mało dla nas inspirujące. Polega ono głównie na realizacji działań z tego zakresu przez pracowników nadleśnictw i parków narodowych, będących jednocześnie członkami LTL. Ponadto LTL podejmuje współpracę w dziedzinie edukacji przyrodniczo-leśnej z innymi instytucjami i organizacjami zajmującymi się leśnictwem i ochroną przyrody.

Najwięcej punktów stycznych moglibyśmy niewątpliwie znaleźć między gospodarką leśną w naszym kraju i w Czechach, gdzie występują podobne warunki przyrodnicze, a proporcje lasów publicznych i prywatnych są zbliżone. Także edukacja przyrodniczo-leśna jest tu prowadzona głównie przez administrację leśną, jednak aktywność edukacyjna CTL znacznie przewyższa zaangażowanie PTL w tej dziedzinie. Oryginalnymi formami tej edukacji, które mogły by nas zainteresować są między innymi:

1. Organizowanie na terenie całych Czech tzw.  ,,Wieczorów Leśnych”. W ubiegłym roku odbyły się one między innymi w siedzibie CTL w Pradze, w Hradec Kralove, Jabloncu n. Nissou, Hranicach i wielu innych miejscowościach. Na tych spotkaniach przekazywana jest społeczeństwu rzetelna wiedza na temat znaczenia lasów oraz ochrony przyrody i krajobrazu, a w tym kontekście także gospodarki leśnej.

2.  Celom edukacji przyrodniczo-leśnej służą też różnego rodzaju wydawnictwa, firmowane przez CTL. Są to między innymi monografie  (w rodzaju: ,,Cesky a Moravsky Les”), kalendarze, foldery i notatniki oraz gry o charakterze edukacyjnym.

3. Wiosną każdego roku, na targach leśnych Silva Regina w Brnie, swoje stoisko ma też CTL, prezentując tam między innymi własne wydawnictwa oraz gry, zawierające treści o tematyce przyrodniczo-leśnej.

4. CTL publikuje od szeregu lat (we współpracy z zespołem ,,Troubaci”)  profesjonalnie zrobione muzyczne filmiki, które dowcipnie i „śpiewająco” promują ochronę przyrody oraz gospodarkę leśną. Należy przyznać, że jest to oryginalna i zapewne skuteczna forma edukacji przyrodniczo-leśnej.

Z gospodarką leśną Austrii mamy wiele wspólnego, ponieważ oparta jest ona na klasycznych kanonach środkowoeuropejskiego leśnictwa, podobnie jak gospodarka leśna w naszym kraju. Niemniej, ze względu na różnice w lesistości, składzie gatunkowym lasów czy strukturze własności, lasy austriackie prowadzone są w nieco inny sposób. Podobnie jest z organizacją i aktywnością naszych towarzystw leśnych. Austriackie Towarzystwo Leśne jest stosunkowo liczne (biorąc pod uwagę niewielką liczbą ludności kraju) i wszechstronnie zaangażowane w edukację przyrodniczo-leśną. Poniżej kilka przykładów.

1. Przy współudziale ATL powstał m. in. projekt: „Spotkanie lasu ze szkołą” („Wald trifft Schule”), którego efektem jest platforma internetowa (www.waldtrifftschule.at), poświęcona różnorodnej tematyce leśnej, adresowanej w głównej mierze młodzieży szkolnej. Ze względu na bardzo rozbudowaną ofertę tej aplikacji, wykorzystywana jest ona jednak coraz powszechniej przez dorosłych, zainteresowanych szeroko pojętą tematyką leśną.

2. ATL wraz z Austriackim Towarzystwem Właścicieli Leśnych (dla którego ATL jest organizacją patronacką) stworzyło projekt (częściowo dofinansowany z funduszy UE) polegający na produkcji oraz dystrybucji gier i zabaw technicznych, wykorzystywanych w edukacji leśnej. Ich głównymi odbiorcami są dzieci i młodzież, ale siłą rzeczy również rodzice i nauczyciele.

3. Na płaszczyźnie edukacji przyrodniczo-leśnej ATL współpracuje między innymi z Austriackim Instytutem Badawczym Leśnictwa (AIBL). Jednym z efektów tej współpracy jest stworzenie platformy internetowej poświęconej m.in. uodparnianiu ekosystemów leśnych na globalne zmiany klimatyczne (www.klimafitterwald.at).

4. Bardzo atrakcyjnym projektem (w kontekście edukacji leśnej społeczeństwa) jest stworzenie przez AIBL (we współpracy z ATL) cyklu filmów edukacyjnych dla dorosłych pod nazwą: „Günther odziedziczył las” („Günther hat einen Wald geerbt”), dostępnych m.in. w aplikacji YouTube. W poszczególnych, zwięzłych i dowcipnych odcinkach, przybliżane są różne aspekty gospodarki leśnej. Skierowane są one głównie do prywatnych (nieprofesjonalnych) właścicieli leśnych, ale są na tyle atrakcyjne, że wykorzystuje się je też z powodzeniem do prowadzenia edukacji przyrodniczo-leśnej innych grup społecznych.

5. Kolejną organizacją współpracującą z ATL, która za jeden ze swoich celów stawia sobie prowadzenie działań edukacyjnych, jest ProHolz Austria. Prowadzi ona m.in. kampanie promocyjno-edukacyjne, dotyczące zastosowania drewna. Są to zarówno kampanie bilbordowe, wskazujące na wszechstronność zastosowania drewna, z podkreśleniem odnawialności tego surowca oraz wpływu jego użytkowania na klimat, jak również akcje promujące budownictwo drewniane i podnoszące świadomość społeczną w tym zakresie.

6. Istotnym i ciekawym rozwiązaniem dotyczącym edukacji przyrodniczo-leśnej w Austrii jest funkcjonowanie  Austriackiego Stowarzyszenia Pedagogów Leśnych. W Austrii kształci się mianowicie pedagogów leśnych, których kompetencje potwierdzają egzaminy państwowe. Po zdanym egzaminie uzyskują oni certyfikat, odnawiany co pięć lat. Pedagodzy leśni wspomagają nauczanie z zakresu szeroko pojętych nauk leśnych, na różnych poziomach kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych, m. in. w tzw. szkołach leśnych, wspomaganych m. in. przez ATL.

 

5. Zalecenia dla Polskiego Towarzystwa Leśnego

W porównaniu z innymi krajami, edukacja przyrodniczo-leśna w Polsce jest dobrze zorganizowana i prowadzona. Jednak w związku z tym, że realizowana jest przede wszystkim przez struktury administracji leśnej, aktywność Polskiego Towarzystwa Leśnego w tym zakresie, w porównaniu z większością wizytowanych europejskich towarzystw leśnych jest stosunkowo niewielka. W związku z tym, na podstawie obserwacji przeprowadzonych w partnerskich towarzystwach leśnych, nasuwają się następujące zalecenia:

1. PTL mógłby bardziej aktywnie włączyć się w proces edukacji przyrodniczo-leśnej dorosłych, wykorzystując m. in. zaobserwowane u wizytowanych europejskich towarzystw leśnych, interesujące formy działalności w tym zakresie. Oto przykłady:

- Aktywna, ożywiona strona internetowa Towarzystwa, zawierająca m. in. ciekawie podane treści o charakterze edukacyjnym.

- Szersze udostępnianie społeczeństwu (np. online) organizowanych przez Towarzystwo konferencji i seminariów o wydźwięku edukacyjnym.

- Zakładanie „lasów pamięci”, związanych z ważnymi dla leśnictwa i kraju postaciami oraz wydarzeniami historycznymi.

- Nominowanie (np. podczas dorocznych zjazdów) poszczególnych gatunków drzew jako „drzew roku”, wraz z wydaniem odpowiedniego folderu, przybliżającego ich przyrodnicze, gospodarcze i kulturowe znaczenie.

- Organizowanie świątecznych stoisk edukacyjnych, połączonych z rodzinnymi piknikami oraz sprzedażą choinek i oryginalnych „leśnych” ozdób.

- Organizowanie „leśnych wieczorów” na terenie całego kraju, podczas których przekazywana jest społeczeństwu rzetelna wiedza na temat znaczenia lasów, gospodarki leśnej oraz ochrony przyrody i krajobrazu.

- Organizowanie w różnych miejscowościach na terenie całego kraju (wraz z innymi stowarzyszeniami oraz lokalnymi samorządami) tzw. „leśnych dni tematycznych” dla dzieci i dorosłych, podczas których kładzie się nacisk na ważne zagadnienia z zakresu zrównoważonego, wielofunkcyjnego leśnictwa oraz ochrony środowiska i bioróżnorodności.

- Włączanie się do promocji drewna. Mogą to być zarówno kampanie bilbordowe, wskazujące na wszechstronność zastosowania drewna, z podkreśleniem odnawialności tego surowca oraz korzystnego wpływu jego użytkowania na klimat, jak również akcje promujące budownictwo drewniane i podnoszące świadomość społeczną w zakresie użytkowania drewna.

- Opracowywanie i rozpowszechnianie różnych gier i zabaw, mających na celu edukację przyrodniczo-leśną.

- Inspirowanie i współtworzenie filmów z zakresu edukacji przyrodniczo-leśnej dorosłych.

- Zapraszanie muzyków, plastyków, aktorów i innych zdolnych osób do przygotowywania profesjonalnie zrobionych krótkich filmów (wideoklipów), które w ciekawy i dowcipny sposób promowałyby wielofunkcyjną gospodarkę leśną i ochronę przyrody.

2. Należy zauważyć, że powyżej sugerowana aktywność  mogłaby być jednocześnie dobrze wykorzystana do promocji nie tylko przyrody i leśnictwa jako takiego, ale też samego Towarzystwa,  dzięki czemu poszerzyłyby się zapewne możliwości pozyskiwania środków na jego statutową działalność.

3. PTL mógłby podejmować w tej dziedzinie zarówno samodzielne działania, jak też współpracować i dzielić się inspirującymi pomysłami z innymi organizacjami i instytucjami (także zagranicznymi), zaangażowanymi w edukację przyrodniczo-leśną.

4. W celu sprawniejszego prowadzenia i koordynowania przez PTL działalności w dziedzinie edukacji przyrodniczo-leśnej, warto byłoby rozważyć powołanie Komisji ds. Edukacji Przyrodniczo-Leśnej lub przynajmniej sekcji ds. Edukacji Przyrodniczo-Leśnej przy Komisji Komunikacji Społecznej PTL.

 

                 21.02.2023                                                   Jerzy Modrzyński

1. Odbyło się piąte doroczne spotkanie Komisji Współpracy z Zagranicą PTL

Spotkanie odbyło się w środę 2.02.2022, w godzinach 18:00-20:30, po raz drugi zdalnie, na platformie Zoom. W spotkaniu tym, oprócz 10 członków Komisji udział wzięli również: Przewodniczący Zarządu Głównego PTL – dr inż. Janusz Dawidziuk oraz Vice-przewodniczący ZG PTL, koordynator prac Komisji PTL – dr inż. Kazimierz Szabla. Spotkanie odbyło się według poniższego porządku obrad:

1. Rozpoczęcie obrad oraz sprawy formalne i organizacyjne.

2. Sprawozdanie z działalności Komisji w roku 2021.

3. Zarys planów działalności Komisji na najbliższe lata.

4. Uwagi do kierunków i zasad działalności Komisji.

5. Dyskusja ogólna.

6. Podsumowanie i zakończenie obrad.

W punkcie 4. spotkania, zarówno J. Dawidziuk, jak i K. Szabla zwrócili uwagę, że w obliczu forsowanych przez Komisję Europejską strategii w zakresie bioróżnorodności i leśnictwa, istnieje pilna potrzeba zajęcia się sprawami polityki leśnej Unii Europejskiej.

W dyskusji ogólnej (p. 5.) Przewodniczący ZG, Janusz Dawidziuk podkreślił, że Komisja Współpracy z Zagranicą zdecydowanie wyróżnia się na tle pozostałych Komisji PTL, a jej działalność zasługuje na duże uznanie.

2. Uczestniczyliśmy w zorganizowaniu wycieczki niemieckich ekspertów z zakresu nasiennictwa i szkółkarstwa do Kostrzycy i Rud Raciborskich    

W dniach 4-7 kwietnia 2022 r. przebywała w południowej Polsce grupa czternastu specjalistów z zakresu nasiennictwa i szkółkarstwa z Niemiec. Odwiedzili oni m. in. Leśny Bank Genów w Kostrzycy i szkółkę kontenerową Nadleśnictwa Rudy Raciborskie.

Z relacji Bogdana Witkowskiego (koordynatora współpracy po stronie niemieckiej) wiemy, że uczestnicy wycieczki byli bardzo zadowoleni z ciekawego programu przygotowanego przez gospodarzy i nawiązali z nimi konkretną współpracę. Wizyta doszła do skutku m. in. dzięki dobrej współpracy między Polskim i Niemieckim Towarzystwem Leśnym.

3. Przygotowano artykuł do czasopisma ProWald

Jerzy Modrzyński i Jarosław Kuczaj przygotowali (na prośbę redakcji) artykuł do czasopisma ProWald, wydawanego przez Niemieckie Towarzystwo Leśne, który zatytułowali: „Leśnicy polscy w obliczu agresji Rosji na Ukrainę”. Ukazał się on w wersji niemieckiej w numerze: Maj 2022. Polska wersja artykułu została zamieszczona w zakładce Aktualności na stronie Komisji.

4. Byliśmy obecni na 70. Zjeździe Niemieckiego Towarzystwa Leśnego w Brunszwiku

W dniach 18-21.05.2019 delegacja w składzie: dr inż. Janusz Dawidziuk (przewodniczący Zarządu Głównego), prof. dr hab. Jerzy Modrzyński (przewodniczący Komisji Współpracy z Zagranicą) oraz dr inż. Mikołaj Ziemblicki (koordynator wymiany z NTL) reprezentowali Polskie Towarzystwo Leśne na 70. Zjeździe Niemieckiego Towarzystwa Leśnego (NTL) w Brunszwiku, w którym uczestniczyło około 800 osób.

Nasza obecność na Zjeździe NTL została odebrana bardzo pozytywnie. Mogliśmy odczuć, że jesteśmy ważnym partnerem dla naszych gospodarzy, zarówno ze względu na podobne warunki przyrodniczo-leśne i potencjał naszych lasów, jak też zbliżone poglądy na kształtowanie polityki leśnej w Europie. Wyjeżdżaliśmy z Brunszwiku w przekonaniu, że dobrze funkcjonującą współpracę z Niemieckim Towarzystwem Leśnym należy podtrzymywać i nadal rozwijać.

Bogato ilustrowaną relację z obecności delegacji PTL na tym Zjeździe zamieszczono w zakładce Reportaże.

5. Przeprowadzono coroczną wymianę z Niemieckim Towarzystwem Leśnym

Gospodarzami wymiany w 2022 roku były: Hesja (20-24.06.2022) i Oddział PTL w Szczecinie (5-9.09.2022). W wymianie brały udział grupy liczące około osiem osób. Obie strony były bardzo usatysfakcjonowane programami wizyt, przygotowanymi przez gospodarzy. Wymianę koordynował kol. Mikołaj Ziemblicki.

6. Wzięliśmy udział w dorocznym spotkaniu Pro Silva Europa

Delegacja Pro Silva Polonia w składzie: Dorota Dobrowolska, Maciej Pach i Daniel Lemke (lider delegacji) wzięła udział w dorocznym spotkaniu Pro Silva Europa, które odbyło się w dniach 14-18.07.2022 w Luksemburgu. Powołana w poprzednim roku Pro Silva Polonia, po raz pierwszy uczestniczyła w tym spotkaniu jako pełnoprawny członek Pro Silva Europa.

7. Uczestniczyliśmy w spotkaniu Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych w Islandii

W dniach 15-18.09.2022 delegacja Polskiego Towarzystwa Leśnego (Dariusz J. Gwiazdowicz i Jerzy Modrzyński) uczestniczyła w spotkaniu Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych (European Forest Network) w Islandii. Łącznie wzięło w nim udział 17 osób, reprezentujących Towarzystwa Leśne siedmiu krajów. Poza Islandią i Polską były to: Austria, Chorwacja, Łotwa, Szkocja i Szwecja.

Spotkanie było bardzo dobrze przygotowane i zrealizowane, dając uczestnikom możliwość poznania zarówno działalności Islandzkiego Towarzystwa Leśnego i leśnictwa Islandii, jak też przedyskutowania aktualnych problemów gospodarki leśnej, występujących w reprezentowanych na spotkaniu krajach.

Szczegółowe Sprawozdanie z tego wyjazdu zamieszczono w zakładce Sprawozdania, natomiast w zakładce Reportaże znaleźć można bogato ilustrowany reportaż z tego wydarzenia.

8. Przyjęto grupę 20 leśników z Austrii, w dniach 18-19.09.2022,  na terenie północnej Polski (RDLP Olsztyn i Białystok), podobnie jako to było w roku 2018 (w roku 2020 wizytę odwołano). Tak jak poprzednio, przedsięwzięcie to koordynował kol. Mikołaj Ziemblicki.

9. W dniach 14-16.10.2022 odbyło się wyjazdowe, integracyjne spotkanie Komisji Współpracy z Zagranicą PTL w Siemianówce (Nadleśnictwo Browsk), podczas którego (oprócz spraw związanych z naszym projektem europejskim) poruszono także szereg spraw związanych z funkcjonowaniem Komisji. Uzgodniono między innymi, że:

- Obowiązki ustępującego przewodniczącego Komisji Współpracy z Zagranicą, Jerzego Modrzyńskiego, od stycznia przyszłego roku przejmie obecny wiceprzewodniczący – Stanisław Małek. Zasugerowano jednocześnie, aby Jerzy Modrzyński pozostał w Komisji i wspierał jej działalność swoim doświadczeniem.

- Komisja powinna jak najszybciej zająć się sprawami leśnictwa w Unii Europejskiej. Trwają poszukiwania kompetentnych osób, które mogłyby przystąpić do tej działalności.

- W najbliższym czasie powinna zostać przeprowadzona rekrutacja nowych członków, chętnych do pracy w Komisji. Przewodniczący Komisji skieruje w tej sprawie odpowiednie pisma i komunikaty do wszystkich oddziałów PTL.

- Przeorganizowania wymagałaby techniczna obsługa strony internetowej Komisji. Rafał Cieślak potrzebowałby wsparcia w tym zakresie. 

- Serdeczne podziękowania należą się Przewodniczącemu Zarządu Głównego – Januszowi Dawidziukowi, za jego obecność wśród nas od pierwszej do ostatniej chwili spotkania oraz gospodarzowi spotkania, Markowi Ksepko, który już przed trzema laty zapraszał naszą Komisję na spotkanie terenowe u siebie, i słowa dotrzymał. Należy wyrazić nadzieję, że spotkania integracyjne, takie jak to w Siemianówce, wpiszą się na stałe w model funkcjonowania naszej Komisji.

Sprawozdanie ze spotkania zmieszczono na stronie www Komisji.

10. W dniach 4-6.11.2022 delegacja Polskiego Towarzystwa Leśnego uczestniczyła w wyjeździe do Kostiuchnówki na Wołyniu (miejsca jednej z największych bitew Legionów Piłsudzkiego), pomimo wcześniejszych obaw w związku z trwającymi tam działaniami wojennymi i nie uwzględnienia tego wydarzenia w planach na miniony rok. Delegacja PTL (w składzie: Janusz Witkowski, Wiesław Chmielewski i Edward Janusz) złożyła wieniec na Polskim Cmentarzu Wojennym w Kostiuchnówce. Wyjazd był też okazją do przekazania kolejnej transzy pomocy (sfinansowanej przez PTL) dla leśników z Maniewicz, walczących na froncie z inwazją Federacji Rosyjskiej na Ukrainę.

Nawiązano także kontakty z osobami, które mogą udzielić pomocy w dostępie do archiwum uniwersyteckiego we Lwowie. Prawdopodobnie znajdują się w nim ważne dokumenty, dotyczące działalności Galicyjskiego i Polskiego Towarzystwa Leśnego.

Na naszej stronie internetowej zamieszczono na ten temat ilustrowaną notatkę w zakładce Aktualności.

11. W związku z rozpoczynającą się w Polskim Towarzystwie Leśnym nową kadencją, przewodniczący Komisji Współpracy z Zagranicą PTL, prof. dr hab. Jerzy Modrzyński, skierował 25.11.2022 pismo do Przewodniczących Oddziałów Polskiego Towarzystwa Leśnego z prośbą o wskazanie osób, które interesują się sprawami międzynarodowymi i chciałyby się włączyć do działalności Komisji. Dotychczas zgłoszono czterech nowych kandydatów: Andrzej Kwarciak (Oddz. w Katowicach), Bartosz Pewniak (Oddz. w Łodzi), Jakub Tomza (Oddz. we Wrocławiu) i Bożydar Neroj (Oddz. w Warszawie).            

12. W ramach projektu „Edukacja przyrodniczo-leśna dorosłych w Europie, na przykładzie wybranych europejskich towarzystw leśnych”, finansowanego z funduszy Narodowej Agencji Programu Erasmus+ (w ramach akcji POWER), a koordynowanego przez Rafała Cieślaka i Jerzego Modrzyńskiego, do końca 2022 roku:

- Zrealizowano zaległe wyjazdy naszych delegacji do partnerskich Towarzystw Leśnych w: Norwegii (15-19.05.2022), Czechach (21-23.07.2022) i Islandii (27.09.-1.10.2022).

- Przygotowano reportaże z tych wyjazdów i zmieszczono je na stronie www Komisji.

- W dniach 14-16.10.2022, w ramach wyjazdowego spotkania Komisji w Siemianówce (Nadleśnictwo Browsk) dokonano podsumowania wszystkich wyjazdów i uzgodniono tok przygotowań do rozliczenia projektu.

- Przygotowano zbiorcze sprawozdanie merytoryczne z całego projektu, w celu załączenia go do raportu dla sponsora oraz przedstawienia go Zarządowi Głównemu Polskiego Towarzystwa Leśnego. Zostanie ono zamieszczone na stronie www Komisji.

- Rozliczono już projekt pod względem finansowym. Trwają natomiast prace nad przygotowaniem końcowego raportu oraz ostatecznego rozliczenia projektu. Nieprzekraczalny termin: 28.02.2023.

13. Nie zanotowano postępów w kontaktach ze Słowacją oraz w poszukiwaniach archiwalnych, dotyczących inicjatywy ponownego przystąpienia PTL do Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN - International Union for Conservation of Nature).

14. Przez cały rok starannie prowadzono i doskonalono stronę internetową Komisji, informującą o bieżących wydarzeniach. Nad jej treścią czuwał Jerzy Modrzyński, a techniczną obsługą zajmował się Rafał Cieślak, wspierany przez Sławomira Kmiecika (zarządzającego stroną ZG PTL).

Po wygłoszeniu kilku komentarzy przez uczestników spotkania oraz krótkiej dyskusji (dotyczącej m.in. zamieszczania brakujących reportaży na stronie www), „Sprawozdanie z działalności Komisji Współpracy z Zagranicą w roku 2022” zostało przyjęte.

Spotkanie przebiegało według poniższego scenariusza:

Dzień pierwszy (piątek, 14.10.22)

16:00-18:00 – Przyjazd pierwszych uczestników do Agrokwatery „Pod Wiązem” w Siemianówce (koło Narewki), rozmowy z gospodarzem (leśniczym Jerzym Pańkowskim), zakwaterowanie.

18:00-20:00 – Omówienie najważniejszych spraw związanych z realizacją projektu ,, Edukacja przyrodniczo-leśna dorosłych w Europie na przykładzie wybranych europejskich towarzystw leśnych” (finansowanego z programu POWER-Erasmus +), w tym relacje z wyjazdów naszych delegacji na Litwę (Marek Ksepko) i do Islandii (Rafał Cieślak).

20:00-23:00 – Kolacja, kontynuacja wcześniej omawianych spraw (w tym relacja Mikołaja Ziemblickiego z wyjazdu naszej delegacji do Austrii). Atrakcją wieczoru była gorąca bania i wspaniała zupa rybna (ucha), przygotowana przez Jurka Pańkowskiego.

Dzień drugi (sobota, 15.10.22)

8:00-10:00 – Śniadanie, rozmowy na tematy dotyczące działalności Komisji oraz sytuacji leśnictwa w kraju i za granicą.

10:00-15:30 – Bardzo interesujący objazd po Puszczy Białowieskiej i Puszczy Lackiej (regeneracja drzewostanów po gradacji kornika, nowe odkrycia archeologiczne, ochrona przyrody, europejskie drzewo roku 2021 – dąb „Dunin”, zagospodarowanie turystyczne, spotkania z leśnikami) – okraszony ciekawymi opowiadaniami Marka Ksepko (naszego przewodnika) i wspomnieniami Janusza Dawidziuka, który zaczynał swoją karierę zawodową właśnie w tych stronach.

15:30-18:30 – Pyszny obiad (przygotowany, tak jak i wszystkie inne posiłki, przez panią Renię i pomagającą jej panią Joasię). Zaraz po obiedzie, razem z panią Renią wybraliśmy się do leżących tuż przy białoruskiej granicy zagajników świerkowych, będących „jej miejscem” zbierania rydzów. W ciągu godziny zebraliśmy ich kilkanaście kilogramów. To było grzybobranie!

19:00-24:00 – Integracyjna kolacja, połączona z relacjami liderów delegacji, które w ramach naszego programu europejskiego odwiedziły Czechy (Wiesław Chmielewski) i Norwegię (Artur Delegacz). Rozmawialiśmy też o organizacji działalności Komisji w przyszłości. Nie zabrakło również innych tematów, anegdot i wspólnych śpiewów przy gitarze. Chętni mogli ponownie wygrzać się w bani.

Dzień trzeci (niedziela, 15.10.22)

8:00-10:00 – Śniadanie, połączone z podsumowaniem najważniejszych spraw poruszonych na spotkaniu, dotyczących zarówno naszego projektu europejskiego, jak i organizowania działalności Komisji.

10:00-10:30 – Po podziękowaniach i pożegnaniach ruszamy w drogę powrotną, która dla niektórych skończyła się późnym wieczorem.

Podczas spotkania poruszone zostały następujące sprawy, związane z naszym projektem europejskim:

1 - podsumowanie przez liderów wyjazdów do Austrii, Czech, Norwegii, Islandii i na Litwę,

2 - uzgodnienie terminu i miejsca roboczego spotkania koordynatorów projektu z liderami delegacji, w celu szczegółowego podsumowania wszystkich pięciu wyjazdów,

3 - uzgodnienie sposobu przygotowania syntetycznej prezentacji oraz publikacji z całego projektu,

4 - uzgodnienie sposobu przekazania wniosków z naszego projektu Zarządowi Głównemu PTL,

5 - plan rozliczenia tego projektu, zarówno pod względem finansowym, jak i merytorycznym.

Ponadto na spotkaniu rozmawialiśmy o organizacji działalności Komisji Współpracy z Zagranicą w przyszłości:

6 - nowy przewodniczący i nowy skład Komisji,

7 - nowe kierunki działalności i nowy podział funkcji,

8 - prowadzenie strony internetowej Komisji.

A oto najważniejsze propozycje i uzgodnienia:

Ad 1-5

Robocze spotkanie koordynatorów projektu z liderami delegacji, w celu szczegółowego podsumowania wszystkich pięciu wyjazdów, przeprowadzone zostanie online na początku listopada. Liderzy (wspierani przez członków delegacji) powinni przygotować podsumowanie najważniejszych spostrzeżeń z wizyty u partnerów zagranicznych oraz wnioski dotyczące możliwości wdrażania u nas zaobserwowanych za granicą rozwiązań, w zakresie edukacji przyrodniczo-leśnej dorosłych.

Na podstawie dostępnych sprawozdań, reportaży i innych materiałów, koordynatorzy przygotują syntetyczną prezentację, która zostanie wykorzystana m. in. do zreferowania przebiegu i efektów projektu na zebraniu Zarządu Głównego PTL na początku przyszłego roku.

Poszerzona wersja tej prezentacji mogłaby zostać następnie wydrukowana w formie ilustrowanej broszury. Redakcją broszury zajmą się koordynatorzy projektu.

Rozliczenia projektu pod względem finansowym podjął się Rafał Cieślak, natomiast jego rozliczenia pod względem merytorycznym – Jerzy Modrzyński. Projekt powinien zostać rozliczony do końca bieżącego roku.

 

Ad 6-8

Uzgodniono, że obowiązki ustępującego przewodniczącego Komisji Współpracy z Zagranicą, Jerzego Modrzyńskiego, od stycznia przyszłego roku przejmie obecny wiceprzewodniczący – Stanisław Małek. Zasugerowano jednocześnie, aby Jerzy Modrzyński pozostał w Komisji i wspierał jej działalność swoim doświadczeniem.

Skład Komisji zmienia się w zależności od sytuacji i potrzeb. W mijającym roku odeszli z niej Paweł Gzyl i Bartosz Peret, a ich miejsce zajęli Kazimierz Gapiński i Mariusz Rydzik. Stopniowo z pracy w Komisji zamierza się wycofać Wiesław Chmielewski, który chciałby przekazać swój zakres działalności młodszemu koledze – Jakubowi Tomzie.

W najbliższym czasie powinna zostać przeprowadzona rekrutacja nowych członków, chętnych do pracy w Komisji. Przewodniczący Komisji skieruje w tej sprawie odpowiednie pisma i komunikaty do wszystkich oddziałów PTL.

Komisja powinna jak najszybciej zająć się sprawami leśnictwa w Unii Europejskiej. Trwają poszukiwania kompetentnych osób, które mogłyby się zająć tą działalnością.

Przeorganizowania wymagałaby techniczna obsługa strony internetowej Komisji. Rafał Cieślak potrzebowałby wsparcia w tym zakresie.

 

Serdeczne podziękowania należą się Przewodniczącemu Zarządu Głównego – Januszowi Dawidziukowi, za jego obecność wśród nas od pierwszej do ostatniej chwili spotkania. Dzięki temu mogliśmy korzystać z jego ogromnego doświadczenia i na bieżąco konsultować wszystkie poruszane problemy. Dzięki swoim wspomnieniom, anegdotom i żywemu włączaniu się we wspólne śpiewy, przyczynił się również niewątpliwie do osiągnięcia integracyjnego celu naszego spotkania.

 

Na szczególne podziękowania zasługuje nasz gospodarz, Marek Ksepko, który już przed trzema laty zapraszał naszą Komisję na spotkanie terenowe u siebie, i słowa dotrzymał. To dzięki jego otwartości, gościnności, zmysłowi organizacyjnemu i poświęceniu wszystko świetnie zagrało i jestem pewien, że uczestnicy spotkania będą je długo i dobrze wspominać.

 

Należy wyrazić nadzieję, że spotkania integracyjne, takie jak to w Siemianówce, wpiszą się na stałe w model funkcjonowania naszej Komisji. Darz Bór!

 

                                                                                        

                                                                    Jerzy Modrzyński                                                

                     Przewodniczący Komisji Współpracy z Zagranicą PTL

                       Poznań, 31.10.2022 

Nasza podróż z Poznania do Reykjaviku (czwartek, 15.09.) trwała około dziesięć godzin (autobusem do lotniska w Berlinie, samolotem na lotnisko Keflavik i autobusem do centrum). Na kwaterze byliśmy około 18:00, a już o 20:00 spotkaliśmy się w siedzibie Islandzkiego Towarzystwa Leśnego (ITL) z pozostałymi uczestnikami spotkania, reprezentującymi Towarzystwa Leśne: Islandii (4 osoby), Austrii (5), Chorwacji (3), Łotwy (1), Szkocji (1) i Szwecji (1). Po powitaniu, przedstawieniu uczestników i zapowiedzi programu na następny dzień, zostaliśmy zaproszeni na kolację do restauracji leżącej niedaleko zatoki, nad którą położona jest stolica Islandii, licząca około 125 tysięcy mieszkańców (cała Islandia – około 369 tysięcy). Rozmowy na różne tematy toczyły się wartko, ale próby wymówienia chociażby imion naszych gospodarzy okazały się karkołomne. Islandzki jest archaicznym językiem nordyckim, w którym jest więcej wyjątków niż reguł, także w zakresie wymowy.

Po kolacji udaliśmy się na długi spacer wzdłuż wybrzeża zatoki, w nadziei, że na północnym, rozgwieżdżonym niebie zobaczymy zorzę polarną. Zdjęcia zorzy wykonane poprzedniej nocy pokazywali nam wcześniej gospodarze. Niestety ani tego, ani następnych dwóch wieczorów nie udało się nam zaobserwować tego pięknego zjawiska, będącego jedną z atrakcji Reykjaviku.

Następnego dnia (piątek, 16.09) o godzinie 9:00 przed siedzibą ITL czekał już na nas autobus, który najpierw zawiózł nas do Leśnej Stacji Naukowej „Mogilsa”, położonej niedaleko Reykjaviku. Ufundowana w 1967 roku przez Norwegię (z którą Islandia w zakresie leśnictwa od dawna ma ścisłe kontakty), początkowo zatrudniała dwóch pracowników naukowych, obecnie jest ich czternastu. Główne kierunki badań stacji to: lasy a zmiany klimatu; zasoby genetyczne i hodowla; zakładanie drzewostanów i pasów ochronnych; hodowla lasu i produkty leśne; ekologia lasu; ochrona lasu; lasy a społeczeństwo. Badania mają głównie charakter stosowany a ich wyniki publikowane są najczęściej w formie sprawozdań i raportów. Na razie stacja nie ma własnego periodyku naukowego.

Przywitała nas kierowniczka stacji, Pani dr. Edda Oddsdottir, która też w swojej bogato ilustrowanej prezentacji przekazała nam wiele ciekawych informacji na temat lasów Islandii. Przed przybyciem człowieka ponad 30% powierzchni Islandii pokrywały lasy, złożone głównie z: brzozy (Betula pubescens), wierzb (Salix phylicifolia i Salix lanata), jarzębiny (Sorbus aucuparia) i osiki (Populus tremula). Jeszcze około tysiąc lat temu 25% powierzchni wyspy było zalesione. Od tego czasu - na skutek nasilonej aktywności wulkanicznej, oziębienia klimatu oraz wzmożonej działalności człowieka (głównie wypasu owiec) – lesistość ta stale spadała, osiągając w XIX wieku mniej niż 1%.

Od końca XIX wieku podejmowane są wysiłki na rzecz stopniowego zwiększania lesistości Islandii. W 1899 roku posadzono pierwszy drzewostan sosnowy w okolicy Thingvellir, a w roku 1907 przyjęto pierwszą ustawę dotyczącą leśnictwa i ochrony gleb. Zalesienia nabrały większego rozmachu po zatwierdzeniu w 1998 roku specjalnego projektu, dzięki któremu co roku sadzi się od 3 do 6 milionów drzew. W roku 2021 posadzono przykładowo 5 273 210 drzew, na powierzchni 2 109 ha, a udział poszczególnych gatunków był następujący: Betula pubescens – 38%, Pinus contorta - 31%, Picea sitchensis – 12%, Populus trichocarpa – 8%, Larix sibirica – 7% i pozostałe gatunki – 4%. Obecnie lasy pokrywają około 2% powierzchni Islandii, z czego 1,6%  to naturalne lasy brzozowe a 0,4% to lasy założone sztucznie. Potrzeby w tym zakresie są nadal ogromne. Tempo zalesień spowalnia zarówno niedostateczna produkcja materiału sadzeniowego, jak i brak rąk do pracy. Należy wspomnieć, że sprowadzane są wyłącznie nasiona drzew (głównie z Kanady), a sadzonki są produkowane w szkółkach kontenerowych.

Udział poszczególnych form własności w biomasie islandzkich drzewostanów przedstawia się następująco: lasy prywatne – 39% (w tym lasy subwencjonowane przez państwo – 32%, a lasy bez subwencji – 7%), lasy należące do towarzystw leśnych – 24%, lasy państwowe – 17%, lasy komunalne – 15%, lasy należące do organizacji „non profit” – 5%.

Nacisk na zalesienia i gospodarkę leśną w Islandii rośnie. W 2019 roku przyjęto nową ustawę o lasach, a w roku 2022 zatwierdzono pierwszy ogólnokrajowy plan rekultywacji gruntów i regeneracji lasów. Widoczne są również postępy w rozwoju badań naukowych i przygotowaniu kadr dla leśnictwa.

Po ożywionej dyskusji na temat islandzkiego leśnictwa, z Mogilsa przejechaliśmy do multimedialnego muzeum-planetarium „Perlan”, którego niestety nie zwiedzaliśmy, ale w okolicy którego mogliśmy obejrzeć jeden z podmiejskich lasów Reykjaviku. Dominuje w nim karłowata brzoza z domieszką jarzębiny i wierzb, ale tu i ówdzie wkomponowane są również wysokie kępy sosny i świerka, co daje niezły efekt krajobrazowy. Gdzie nie gdzie utworzono tu przytulne zakątki do wypoczynku, ze stołami, ławami i miejscem do grillowania.

Około południa zawieziono nas do podmiejskiego ośrodka edukacyjnego Gudmundarlund, należącego do oddziału Kopavogs ITL. Ośrodek jest bardzo nowoczesny, a w jego otoczeniu rośnie piękny park, z zadbaną strefą rekreacyjną i placem zabaw dla dzieci. Głównym punktem naszego pobytu w tym ośrodku była sesja Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych. Przedstawiciele poszczególnych Towarzystw (Islandzkiego, Austriackiego, Chorwackiego, Łotewskiego, Polskiego, Szkockiego i Szwedzkiego) wygłosili swoje prelekcje na temat aktualnej sytuacji lasów i leśnictwa w ich krajach. Z naszej strony informację o Polskim Towarzystwie Leśnym zaprezentował D. J. Gwiazdowicz, a aktualne problemy polskiego leśnictwa przedstawił zwięźle J. Modrzyński. Po każdym wystąpieniu padały liczne pytania i toczyły się ożywione dyskusje. Częstymi wątkami były: wpływ zmian globalnych na lasy, narastające zagrożenie pożarowe i zamieranie lasów, społeczne oczekiwania wobec leśnictwa i trudności w dogadywaniu się z eko-aktywistami, wreszcie zagrożenia wynikające z nadmiernej ingerencji Komisji Europejskiej w gospodarkę leśną poszczególnych krajów.

Poniżej streszczenie prezentacji gospodarzy.

Islandzkie Towarzystwo Leśne (adres: Skógræktarfélag Íslands,Þórunnartún 6, 105 Reykjavik; email: skog@skog.is) powstało w 1930 roku, a liczy obecnie około 7000 członków, należących do około 60 towarzystw członkowskich, mających swoje siedziby głównie na zachodnim oraz wschodnim i północnym wybrzeżu. Najważniejsze wyzwania stojące dzisiaj przed ITL, to: 1) niewystarczająca produkcja sadzonek drzew, 2) zaległości inwestycyjne w leśnictwie, 3) pojawianie się nowych szkodników drzew, 4) protesty eko-aktywistów. Natomiast  głównymi kierunkami działalności ITL są obecnie: 1) zarządzanie projektami z zakresu leśnictwa, 2) szeroko zakrojona działalność wydawnicza, 3) nadzór specjalistyczny, 4) edukacja przyrodniczo-leśna i konsultacje. Islandzkie Towarzystwo Leśne zarządza m. in. następującymi projektami:

1. Rekultywacja Leśna Gruntów - Projekt ten został uruchomiony w 1990 r. z okazji 60-lecia Islandzkiego Stowarzyszenia Leśnego. Członkowie stowarzyszenia, we współpracy z wieloma innymi organizacjami, rozpoczęli sadzenie drzew pod sztandarem Rekultywacji Leśnej Gruntów w tym właśnie roku. Do tej pory posadzono ponad 15 milionów drzew na ponad 130 obszarach w całym kraju.

2. Drzewo Roku - ITL ogłasza co roku jeden gatunek drzewa jako „drzewo roku”. Nominacja ma na celu podkreślenie pozytywnych rezultatów pracy wykonanej na Islandii w uprawie drzew i lasów oraz pokazanie wartości kulturowej, środowiskowej i historycznej drzew. Nominacja może opierać się na różnych czynnikach, takich jak wielkość, historia lub rzadkość występowania drzew danego gatunku. Drzewo jest nominowane corocznie od 1993 roku.

3. Fundusz Śladu Węglowego Islandii (FSWI) – projekt ten został zainicjowany przez ITL oraz Islandzkie Stowarzyszenie Ochrony Środowiska (Landvernd) w 2007 r. Celem funduszu jest zmniejszenie poziomu dwutlenku węgla w atmosferze poprzez pochłanianie węgla przez roślinność i glebę. Fundusz umożliwia ludności Islandii obliczanie emisji CO₂ związanej z transportem oraz wykupienie offsetu dla tych emisji. Wypłacana kwota jest przeznaczona na projekty leśne, takie jak sadzenie drzew. Więcej informacji można znaleźć pod adresem: http://kolvidur.is/

4. Otwarty Las (Open Forest) - to wspólny projekt stowarzyszeń leśnych w Islandii i różnych sponsorów korporacyjnych. Celem projektu jest zwiększenie możliwości rekreacji publicznej w lasach i na terenach leśnych, otwarcie lasu na rekreację poprzez stworzenie udogodnień i dostarczenie informacji edukacyjnych na temat przyrody i historii każdego lasu. Do tej pory w ramach tego projektu otwarto 17 lasów w całym kraju.

5. Fundusz Yrkja - został założony w 1992 roku. Kapitał założycielski funduszu opierał się na dochodach ze sprzedaży książki Yrkja, opublikowanej z okazji 60. urodzin Vigdís Finnbogadóttir, ówczesnej prezydent Islandii. Z inicjatywy Pani prezydent odsetki z funduszu są przeznaczone na zakup roślin dla dzieci ze szkół podstawowych. Odpowiedź ze strony szkół na Islandii jest bardzo pozytywna: około połowa szkół w kraju bierze udział w tym projekcie każdego roku. ITL nadzoruje bieżącą działalność Funduszu Yrkja, we współpracy z zarządem Funduszu. Fundusz ma własną stronę internetową – www.yrkja.is.

6. Fundusz Rekultywacji Gruntów - został założony w 1944 r. Od 2002 r. fundusz czerpie większość swoich przychodów z odsetek od kapitału oraz otrzymuje dodatkowe przychody z nieruchomości. Głównym celem funduszu jest przywrócenie lasów na Islandii. Fundusz zajmuje się również ogólną rekultywacją gruntów oraz ochroną gleby i roślinności. Dotacje są przyznawane osobom fizycznym, instytucjom i organizacjom.

7. Wolontariat - ITL prowadzi wiele różnych projektów w dziedzinie zalesiania i poprawy stanu środowiska, a na przestrzeni lat wielu wolontariuszy (zarówno z kraju jak i zagranicy) wzięło w nich udział. Od 2015 r. ITL organizuje swoją działalność w zakresie wolontariatu za pośrednictwem Wolontariatu Europejskiego (EVS), który jest częścią programu Erasmus +. ITL gości wolontariuszy EVS przez 5 miesięcy, od maja do września. Wolontariusze są zaangażowani we wszelkiego rodzaju projekty z różnymi partnerami, najczęściej lokalnymi towarzystwami leśnymi. Lokalne stowarzyszenia prowadzą małe lub średnie projekty zalesiania, których głównym celem jest zapewnienie terenów rekreacyjnych dla miejscowej ludności oraz wzbogacenie różnorodności biologicznej. ITL posiada umowy z organizacjami wysyłającymi wolontariuszy w 5 krajach: Hiszpanii, Czechach, Włoszech, Austrii i Polsce. W Polsce w naborze wolontariuszy pośredniczy organizacja Semper Avanti, z siedzibą we Wrocławiu. Od uczestników jest wymagana biegła znajomość języka angielskiego oraz przedział wieku 18 -30 lat.

Po powrocie do miasta było trochę czasu na relaks, a o godzinie 20:00 wzięliśmy udział we wspólnej kolacji, w restauracji hotelu Foss, znajdującego się naprzeciwko siedziby ITL. Przy okazji po raz kolejny musieliśmy wysłuchać narzekań Przewodniczącego ITL (Brynjofur Jonsson) na potężny budynek tego hotelu, który zabrał siedzibie ITL tak cenne w Islandii promieniowanie słoneczne. Podczas kolacji zostaliśmy też zaproszeni (prywatnie) do rodzinnego gniazda Pana Przewodniczącego, leżącego gdzieś nad dzikim fiordem w północnej Islandii, przy czym gospodarz ostrzegł nas lojalnie, że przez większość czasu należy się tam spodziewać fatalnej pogody i śnieżnych zamieci (snow storm).

 Kolejnego dnia (sobota 17.09.) spotkaliśmy się znowu o godzinie 9:00 przed siedzibą ITL, a nasz pojazd (ni to bus ni autobus) przetransportował nas najpierw do ciekawego miejsca nad jeziorem Thingvallavatn, gdzie energia ciepłych źródeł i gejzerów jest wykorzystywana do podgrzewania wody czerpanej z jeziora. Powstająca przy tym para wodna kierowana jest na turbiny elektrowni, a wytwarzany w nich prąd, liniami wysokiego napięcia przesyłany jest do Reykjaviku. Natomiast gorąca woda przesyłana jest do metropolii rurociągiem, biegnącym wzdłuż szosy. Ze względu na swoje pochodzenie ciepła woda w kranach ma więc posmak siarki, ale można się do tego przyzwyczaić.

Po drodze mogliśmy zaobserwować akcję poszukiwania owiec, latem pasących się dziko po górzystej okolicy, a jesienią zabieranych do owczarni. Stałym elementem islandzkiego krajobrazu są też konie, a właściwie kuce, miejscowej prymitywnej i mało wymagającej rasy. Bardzo wielu mieszkańców Islandii używa ich do rekreacji. Ponadto jest na nie duży popyt za granicą.

Między Thingvallavatn a parkiem narodowym þingvellir, do którego zmierzaliśmy, znajduje się niewielki ale bardzo zadbamy lasek – Vinaskogur (Frendship Grove), znany z tego, że niektóre drzewa posadzone zostały tu przez prezydentów, premierów i inne znane w świecie osobistości, upamiętnione tabliczkami, przytwierdzonymi do dwóch obelisków znajdujących się w jego centralnej części. Lasek ten tworzą rodzime gatunki, z przewagą brzozy i jarzębiny. W niektórych miejscach prowadzona jest trzebież selekcyjna, nakierowana na pozostawienie najlepszych osobników.

Tuż przed południem docieramy do parku narodowego þingvellir, w którym można podziwiać geologiczne zjawisko rozstępowania się dwóch płyt tektonicznych – europejskiej i amerykańskiej. Średnie tempo oddalania się płyt – około 2 cm na rok – wydaje się niewielkie, jednak biorąc pod uwagę, że procesy geologiczne trwają tysiące czy miliony lat, obserwowane efekty są spektakularne. Z punktów widokowych można obserwować zarówno rozległą dolinę, przeciętą rzekami lodowcowymi, jak i liczne szczeliny w grzbietach skalnych, ewidentnie wskazujące na ich stopniowe oddalanie. W parku występuje też ciekawa roślinność przypominająca tundrę skandynawską lub piętro alpejskie w naszych górach (tuż powyżej górnej granicy lasu).

Lunch przygotowano dla nas w bazie Ulfjotsvatn, odkupionej prze ITL od miejscowej parafii wraz z kościółkiem , pięknie położonym tuż nad brzegiem jeziora. W bazie, oddalonej znacznie od innych osad, w okresie od maja do października przebywa zazwyczaj około pięciu wolontariuszy (m. in. z Polski), wykonujących prace leśne na zlecenie sąsiednich gmin. Zimą baza wynajmowana jest turystom.

Ostatnim miejscem, które odwiedziliśmy tego dnia, było prywatne gospodarstwo leśne Arnesinga, należące do jednego z członków ITL. Znane jest ono m. in. z drzewostanu świerka sitkajskiego (Picea sitchensis) w wieku około 70 lat, który w tym czasie był dwukrotnie trzebiony i obecnie jest już gotowy do wyrębu. Łączna zasobność tego drzewostanu (wraz z pozyskaniem przedrębnym) wynosi około 400 m³. Drzewostan ten jest więc dobrym przykładem możliwości produkcyjnych lasów w Islandii. Na miejscu jest niewielki tartak, a wyprodukowane w nim deski mają posłużyć do budkowy wiat w różnych ośrodkach lub na ścieżkach dydaktycznych, którymi opiekuje się ITL. W odwiedzanym gospodarstwie bardzo dobrze rośnie też sosna (Pinus contorta), która oprócz drewna daje niezły dochód ze sprzedaży choinek. W dobrej cenie są też wszystkie tyczki i drobne żerdzie, służące miejscowej ludności do suszenia ryb. Sporo drewna gorszej jakości sprzedawane jest jako opał, zwłaszcza do kominków. Dodatkową atrakcją tej wizyty była kawa ugotowana w czajniku nad ogniskiem i zamieszana zwęgloną szczapą, która do pączków smakowała wyśmienicie.

Do Reykjaviku wracaliśmy odcinkiem drogi nr 1, która biegnie dookoła Islandii. Za oknami można było podziwiać powulkaniczne krajobrazy, jeziora, otoczone zagajnikami domki i biegające się na rozległych pastwiskach islandzkie koniki.

Po krótkim wypoczynku i zwiedzaniu miasta (m. in. pięknego kościoła Hallgrimskirkja) spotykamy się znowu przed siedzibą ITL, skąd ruszamy na kolację do oddalonego nieco hotelu Hilton, gdzie zaskoczył nas tłum gości, celebrujących jubileusz jakiegoś miasteczka. Na nas czekał spokojniejszy kąt restauracji i islandzki specjał – grillowana jagnięcina. Dla niektórych była to już pożegnalna kolacja, gdyż delegacje z Austrii i Chorwacji wcześnie rano musiały być na lotnisku.

Nas dwóch wybrało się po kolacji, tak jak co wieczór, na spacer nad zatoką, tym bardziej, że rano następnego dnia (niedziela 18.09) mieliśmy się spotkać w siedzibie ITL na podsumowujące spotkanie dopiero o godzinie 10:00. Spotkanie to rozpoczęło się od zwiedzania biura, w którym jest kilka stanowisk pracy, dla: dyrektora zarządzającego, kierowniczki biura (prowadzącej m. in. księgowość i organizującej doroczne spotkania ITL), redaktora magazynu i innych wydawnictw ITL (nadzorującego też media społecznościowe) oraz pięciu kierowników projektów, nadzorowanych przez ITL. Obok znajduje się też salka wyposażona w duże monitory, w której prowadzone są różnego rodzaju szkolenia i warsztaty.

  Następnie rozpoczęła się dyskusja na temat organizacji i przyszłości Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych. Najpierw potwierdzono ustalenia z poprzedniego wieczoru, według których następne spotkanie ESTL ma się odbyć w Chorwacji w 2023 roku, poza wysokim sezonem turystycznym (w czerwcu lub wrześniu). Islandia przekaże aktualne dane kontaktowe Chorwacji, a pozostałe delegacje postarają się zachęcić kolegów z zaprzyjaźnionych Towarzystw Leśnych do wzięcia udziału w tym spotkaniu. My zobowiązaliśmy się np. dotrzeć do kolegów z Niemiec, Czech i Słowacji. Jednocześnie padła sugestia aby spotkania nie były zbyt liczne (wystarczy około 30 osób).

W dyskusji Jerzy Modrzyński przypomniał, że ESTL nie ma ani przewodniczącego, ani zarządu – jest to w zasadzie „sztafeta” spotkań. Towarzystwo organizujące kolejne spotkanie powinno zatem pełnić rolę koordynatora ESTL – informując o zbliżającym się zjeździe, werbując aktywnie jego uczestników, a przede wszystkim aktualizując stronę internetową ESTL. Obecnie strona ta jest martwa, co z pewnością nie zachęca do udziału w spotkaniach. Koordynacja powinna kończyć się zamieszczeniem na niej sprawozdania z ostatniego spotkania oraz wskazaniem organizatora kolejnego spotkania, który niejako „przejął by pałeczkę”, a tym samym rolę koordynatora.

Wskazane byłoby, aby spotkania ESTL kończyły się jakimiś wnioskami oraz ewentualnym przesłaniem do innych organizacji czy decydentów, odpowiedzialnych za lasy kraju, w którym odbywa się spotkanie czy też lasy całego naszego kontynentu. Dokument taki powinien zostać podpisany przez wszystkich uczestników spotkania.

Pod koniec posiedzenia delegacja PTL zaproponowała ewentualną pomoc w organizacji badań oraz przyszłych projektów związanych z zalesianiem Islandii. Gospodarze podziękowali za złożenie tej propozycji, informując przy tym, że posiadają dostęp do różnych funduszy oraz że mają szereg pomysłów na przyszłość, zatem każda pomoc w ich realizacji z pewnością się przyda.

Burzliwa dyskusja trwała do południa. Na zakończenie uczestnicy spotkania w Reykjaviku podziękowali serdecznie organizatorom (zwłaszcza Ragnhildur Freysteinsdóttir) za bardzo dobre przygotowanie i zrealizowanie interesującego, inspirującego programu, życząc Islandzkiemu Towarzystwu Leśnemu dalszych sukcesów i pomyślności.

W podróż powrotną (pełni wrażeń i refleksji) wyruszyliśmy o 13:30, a do Poznania dotarliśmy 19.09.2022 około godziny 3:00 w nocy. Cały wyjazd uważamy za bardzo ciekawy i owocny.

 

 

               Poznań, 26.09.2022                                                    Dariusz J. Gwiazdowicz i Jerzy Modrzyński