Dzięki gościnności gospodarzy, a w szczególności Pana Tore Molteberga, starszego konsultanta z biura zarządu towarzystwa, będącego naszym opiekunem i przewodnikiem zarazem, spędziliśmy pięć wspaniałych dni, w rejonie Oslo oraz jeziora Mjosa, realizując ciekawy program przygotowany przez stronę norweską.

Wizyta rozpoczęła się w siedzibie Norweskiego Towarzystwa Leśnego (Det norske Skogselskap), gdzie zapoznaliśmy się nie tylko z historią i strukturą samego Towarzystwa, ale także specyfiką norweskiego leśnictwa i jego skomplikowaną historią, która ma istotny wpływ na dzisiejszą gospodarkę. Na szczególne podkreślenie zasługuje wspierana przez rząd działalność NTL, skoncentrowana na dostarczaniu materiału do odnowień i ich promocji wśród właścicieli lasów. Przyczyniło się to do ich odbudowy, po tym jak na przełomie XIX/XX w. zasobność lasów w Norwegii spadła do najniższego poziomu w historii.

Jest to aktualne także dziś, ponieważ NTL prowadzi największą szkółkę kontenerową w Norwegii, upowszechnia bieżące informacje i wiedzę nt. leśnictwa publicznego oraz prowadzi doradztwo w zakresie szkółkarstwa. Ponadto organizuje liczne konferencje, warsztaty i wystawy. Wydaje także publikacje instruktażowe oraz dwa czasopisma: miesięcznik „Norsk Skogsbruk” i kwartalny biuletyn dla swoich członków „Skog og Miljø”.

Drugą część dnia spędziliśmy w północnej części Miejskich Lasów Oslo, gdzie przewodnikami byli Lisa Christine Nasholm i Esben Kirk Hansen. Bez wątpienia silne historyczne związki społeczeństwa z lasem oraz drewnem, jako surowcem niezbędnym do codziennego funkcjonowania człowieka, przy jednoczesnym uwielbieniu różnorakich dyscyplin sportowych (tak letnich, jak i zimowych), umożliwia harmonijne prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej obok największego miasta Norwegii, przy niemalże całkowitej akceptacji społecznej.

Dopiero na miejscu dowiedzieliśmy się, że termin naszego przyjazdu nie był przypadkowy, bowiem dzień 17 maja upamiętnia podpisanie w roku 1814 Konstytucji Norwegii, która proklamowała niepodległość kraju jako monarchii konstytucyjnej, a obchody w całym kraju mają charakter uroczystych parad z udziałem dzieci i młodzieży oraz licznych orkiestr dętych, z których Norwegia słynie. Ogromną niespodzianką dla nas była możliwość wzięcia udziału w centralnych obchodach i zobaczenia na żywo norweskiej rodziny królewskiej, witającej uczestników uroczystości z balkonu swojego pałacu.

Kolejny dzień rozpoczęliśmy od wizyty w Centrum Nasiennictwa Leśnego Norwegii (Skogfroverket) w Hamar, gdzie naszym przewodnikiem był Pan Gwidon Tyczyński, pochodzący z Polski. Samo Centrum jest instytucją posiadającą formalnie status stowarzyszenia i pozyskującą nasiona dla produkcji szkółkarskiej oraz prowadzącą badania z zakresu selekcji proweniencyjnej. Co ciekawe, jest wyłącznym dostarczycielem nasion do

prywatnych szkółek kontenerowych, których roczna wielkość produkcji w skali kraju wynosi ponad 30 mln sadzonek.

Nabywszy szczegółową wiedzę teoretyczną, udaliśmy się do Biri, do szkółki leśnej Skogplanter Østnorge AS, będącej największym producentem sadzonek kontenerowych w Norwegii, gdzie czekał na nas jej dyrektor Ola Gram Dæhlen. Mieliśmy okazję zobaczyć prowadzoną tu selekcję populacyjną, łącznie ze zbiorem pyłku z odpowiednio wyselekcjonowanych pochodzeń oraz sztuczne zapylanie. Co ciekawe, udziałowcem w spółce jest Norweskie Towarzystwo Leśne.

Kolejnym punktem był znajdujący się nieopodal Norweski Instytut Kształcenia Leśnego założony w roku 1958 i współfinansowany przez 37 podmiotów, zainteresowanych podnoszeniem kwalifikacji w zakresie leśnictwa. Są to m.in. stowarzyszenia właścicieli, Norweskie Towarzystwo Leśne, oraz instytuty naukowe. Organizowane tu kursy praktyczne z zakresu gospodarki leśnej, są przeznaczone głównie dla właścicieli lasów i wykonawców prac leśnych, a szkolenie z zakresu pozyskania drewna obejmuje wyłącznie pracę na maszynach wielooperacyjnych. Kształcenie z posługiwania się pilarką jest dedykowane jedynie pracownikom zakładów energetycznych, a wszystkie kursy prowadzone są w różnych językach, także w polskim i rumuńskim, co dobrze oddaje wielokulturowość Norwegii.

Wieczór spędziliśmy w ośrodku bezpośrednio sąsiadującym z Instytutem, gdzie był czas na wymianę doświadczeń i poglądów na tematy związane z leśnictwem i nie tylko. Następny dzień przywitał nas kolejnymi niespodziankami. Zostaliśmy zaproszeni do wzięcia udziału w samorządowym spotkaniu, którego motywem przewodnim było sadzenie drzew z udziałem młodzieży szkolnej, gdzie my także mieliśmy okazję posadzić „swoje” drzewa.

Na zakończenie odwiedziliśmy Muzeum Leśnictwa w Elverum, będące jednym z najczęściej odwiedzanych muzeów w Norwegii, z ekspozycją ukazującą historię leśnictwa, rybołówstwa oraz łowiectwa. Wystawa tam prezentowana pokazuje ewolucję gospodarki leśnej i jej ogromne znaczenie w kulturze kraju, a ekspozycja dotycząca polowania podejmuje odważną dyskusję nt. kontrowersji towarzyszących tej dziedzinie. Nas urzekło „Fantastyczne drzewo”, które w obrazowy sposób przedstawia proces fotosyntezy oraz etapy wzrostu drzewa.

W drodze powrotnej udało nam się zobaczyć pola lodowe oraz fiordy, które zrobiły na nas ogromne wrażenie. Przed odlotem do Polski zwiedziliśmy jeszcze Bergen, drugie, co do wielkości miasto Norwegii, z jego zabytkową architekturą drewnianą. Pełni wrażeń opuściliśmy Skandynawię, mając nadzieję kiedyś tam jeszcze wrócić.

W trakcie wyjazdu zapoznaliśmy się z funkcjonowaniem gospodarki leśnej w Norwegii, w szczególności w zakresie edukacji leśnej oraz relacji z „nieprofesjonalnym” otoczeniem leśnictwa. W kontekście problemów, z jakimi mierzy się obecnie leśnictwo w Polsce były to szczególnie cenne doświadczenia i wiedza, której elementy można wykorzystać na gruncie krajowym. Kontakty i relacje zbudowane w trakcie wyjazdu mogą stanowić bazę dalszej współpracy pomiędzy Polskim Towarzystwem Leśnym a jego norweskim odpowiednikiem oraz kilkoma innymi instytucjami sektora leśnego w Norwegii.

 

 

1. SIEDZIBA NORWESKIEGO TOWARZYSTWA LEŚNEGO, OSLO

2. PANORAMA OSLO ORAZ INDRE OSLOFJORD’U

3. WIZYTA W LASACH MIEJSKICH OSLO

(na zdjęciu od lewej: Tore Molteberg, Lisa Christine Nasholm, Artur Delegacz, Daniel Lemke, Esben Kirk Hansen, Rafał Zubkowicz)

4. PARADA NA ULICACH OSLO Z OKAZJI ŚWIĘTA KONSTYTUCJI

5. PŁYWAJĄCE SAUNY, OSLO

6. CENTRUM NASIENNICTWA LEŚNEGO NORWEGII (na zdj. Gwidon Tyczyński)

7. SZKÓŁKA KONTENEROWA SKOGPLANTER ØSTNORGE AS, BIRI (na zdj. pierwszy od lewej: Ola Gram Dæhlen)

8. ZAPYLANIE W WARUNKACH KONTROLOWANYCH

9. SADZONKI OCZEKUJĄCE NA TRANSPORT

10. W NORWEGII PODOBNO MOŻNA MIESZKAĆ GDZIEKOLWIEK…,POD WARUNKIEM, ŻE ZA OKNEM MA SIĘ WIDOK NA JEZIORO MJØSA

11. NORWESKI INSYTUT KSZTAŁCENIA LEŚNEGO, BIRI (na zdj. w środku: Bjørn Helge Bjørnstad)

12. JEZIORO MJØSA W CZASIE KRÓTKIEJ, MAJOWEJ NOCY

13. EDUKACJA LEŚNA MŁODZIEŻY

14. POLSKI WKŁAD W LESISTOŚĆ NORWEGII

15. MUZEUM LEŚNICTWA, ELVERUN

16. "FANTASTYCZNE DRZEWO"

17. GALDHØPIGGEN

18. NA LODOWCU

19. W DRODZE DO BERGEN

20. GDZIE STRUMYK PŁYNIE Z WOLNA...

21. NAD SOGNEFJORDEN

22. W BERGEN

23. ZABYTKOWE BUDOWNICTWO DREWNIANE W CENTRUM BERGEN

 

W skład delegacji weszli: Marek Masłowski (Przewodniczący Oddziału PTL w Białymstoku), Cezary Świstak (członek tego Oddziału) i Marek Ksepko (członek tego Oddziału oraz Komisji Współpracy z Zagranicą PTL, przewodniczący delegacji). Grupie tej towarzyszyli: Jan Tabor (Zastępca Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych) oraz Janusz Porowski (Inspektor Kontroli i Nadzoru w białostockim Oddziale BULiGL, zastępca przewodniczącego Oddziału PTL w Białymstoku).Już droga z ziem Suwalszczyzny do Kowna, gdzie nas oczekiwano, była bardzo ciekawa i poznawcza. Struktura pól, lasów, typ zabudowy na Litwie - tworzą niejako połączenie krajobrazów Polski i postsowieckich krajów nadbałtyckich, z widocznym miejscami wpływem krajobrazów Skandynawii. Szczególny urok mają małe wsie, z drobną zabudową, zadbanymi, starymi kościółkami i cmentarzami, z zachowanymi w dobrym stanie, lecz nieubłaganie starzejącymi się nagrobkami z drewna.

W Kownie przywitał nas Zastępca Dyrektora ds. gospodarki leśnej Lasów Państwowych Litwy, Pan Martas Lynikas. Wieloletnie doświadczenie leśne oraz urządzeniowe Pana dyrektora pozwoliło szybko nawiązać do wielu tematów, tym bardziej, że nasz rozmówca świetnie mówi po polsku. W związku z tym mogliśmy być pewni, że po drodze do Kosy Kurońskiej (ok. 270 km) będzie o czym rozmawiać. Doświadczenie naszych sąsiadów jest dla nas bardzo ważne, zwłaszcza w kontekście wielkich reform leśnictwa, jakie miały tam miejsce w ostatniej dekadzie i wyraźnego rozdziału ról pomiędzy „służbę leśną” (koordynacja, nadzór) a „leśników” (właściwa gospodarka leśna). Ujęcie tych pojęć w cudzysłów ma sens, gdy chodzi o rozumienie potocznego znaczenia zawodu leśnika – jako hodowcy lasu i realizującego zadania z zakresu gospodarki leśnej oraz jego roli nadzorczej, planistycznej i sprawozdawczej. W Polsce od wielu pokoleń łączymy te role, zaś Litwa postanowiła to zmienić. Jakie będą efekty rozdziału czas pokaże, a my będziemy się bacznie im przyglądać.

Przy tak interesujących rozmowach droga szybko minęła i nim się obejrzeliśmy byliśmy w Kłajpedzie, gdzie powitali nas: Pani Gražiny Banienė (Specjalistka ds. leśnictwa Regionalnego Oddziału Lasów Państwowych w Kretyndze, świetnie mówiąca po polsku) oraz Pan Nadleśniczy Tomas Zaleckis (Kierownik Oddziału Regionalnego Lasów Państwowych w Kretyndze).  Warto tu wspomnieć, że na Litwie obowiązuje szczególne łączenie roli nadleśnictwa i parku narodowego. Częściowo pokrywają się one obszarowo i nie przeszkadza to w realizacji różnorodnej, wielofunkcyjnej roli lasów, poczynając od aktywności czysto gospodarczych, poprzez turystykę aż po zachowawczą ochronę przyrody. Mieliśmy dobrą okazję by to podziwiać – gospodarze zabrali nas bowiem w długą trasę – od przeprawy promowej Kłapjeda-Nerynga (Smiltynė) aż do granicy z Rosją, która przebiega w poprzek Kosy Kurońskiej w odległości ok. 50 km od Kłajpedy.

 

 

 

 

 

Centralna (po litewskiej stronie), bezleśna część Kosy Kurońskie, gdzie wiele wydm ciągle jeszcze „wędruje”. Podobny charakter ma zaledwie kilka procent powierzchni Kosy.

Mierzeje są tworami naturalnymi, lecz bardzo nietrwałymi. W geologicznej historii świata istnieją właściwie „przez chwilę”. Dlatego przy ich tak wysoce strategicznych
i ochronnych funkcjach, na Litwie dokłada się dużej staranności do zabezpieczania tej piaszczystej wydmy. Jest ona częściowo porośnięta lasem, pochodzącym niemal wyłącznie ze sztucznych zalesień.

Kolejny dzień przyniósł nam pożegnanie z Kosą Kurońską i drogę powrotną do Kowna, gdzie czekała nas niezwykle ważna debata w siedzibie Litewskiego Towarzystwa Leśnego (Związku Leśników Litwy). W porządku spotkania znalazły się m. in.:

- wystąpienie przedstawiciela delegacji polskiej w sprawie edukacji dorosłych oraz odbioru społecznego leśnictwa i leśników w Polsce;

- prezentacje dotyczące problemów i planów z zakresu  „public relations” oraz szkoleń dla prywatnych właścicieli lasów na Litwie (przedstawiali Panowie: V. Lygis, Dyrektor Kowieńskiej Wyższej Szkoły Inżynierii Leśnej i Środowiska, M. Aleinikovas, Dyrektor Litewskiego Instytutu Leśnego).

Liczna reprezentacja leśników (zarówno z Litwy jak i Polski) pozwoliła na wymianę doświadczeń z przedstawicielami Ministerstwa Środowiska Republiki Litewskiej oraz Wydziału Lasów i Ekologii Akademii Rolniczej Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie.

 

 

Dyskusja delegacji obu krajów w siedzibie Litewskiego Towarzystwa Leśnego (Związku Leśników Litwy).

Ze strony litewskiej w spotkaniu udział wzięli Panowie:

- dr. V. Verbyla - Przewodniczący Litewskiego Towarzystwa Leśnego (Związku Leśników Litwy),

- prof. A. Kuliešis - Specjalista Służby Leśnej, członek Litewskiego Towarzystwa Leśnego (Związku Leśników Litwy),

- M. Lynikas - Zastępca Dyrektora ds. gospodarki leśnej Lasów Państwowych Litwy.

- N. Kupstaitis - Szef Zespołu ds. Polityki Leśnej Ministerstwa Środowiska Republiki Litewskiej,

- dr. V. Lygis - Dyrektor Kolegium Inżynierii Leśnej i Środowiska w Kownie,

- R. Vasiliauskas - Redaktor magazynu "Nasze Lasy".

 

W pamięć zapadły nam przemyślenia naszych litewskich Kolegów na temat pozytywnej roli, jaką pełni obecnie w ich kraju sieć Natura 2000 oraz związane z nią szanse edukacyjne. Co ciekawe głos ten padł ze strony przedstawiciela Ministerstwa Środowiska Republiki Litewskiej, ale spowodował żywą reakcję profesjonalnych edukatorów – przedstawicieli nauki i dziennikarzy. Ci z kolei podkreślali palącą potrzebę promocji leśnictwa jako jednej z racjonalnych dróg ochrony przyrody zarówno wśród młodzieży, jak również wśród dorosłych.

Trzeci dzień wizyty miał jeszcze bardziej zawodowo podniosły charakter. Czekało nas spotykanie w Wydziale Urządzania Lasów Państwowych Litwy z Dyrektorem Generalnym Lasów Państwowych, Panem Valdasem Kaubrė oraz Dyrektorem Służby Leśnej Litwy, Panem Korolisem Mickevičiusem. Ze strony litewskiej w spotkaniu udział wzięli również Panowie: Albertas Kasperavičius - Zastępca Dyrektora Służby Leśnej Litwy, Paulius Zolubas - Zastępca Dyrektora Służby Leśnej Litwy, Ričardas Beniušis - Naczelnik Wydziału Kadastru Leśnego Służby Leśnej Litwy, Gintaras Kulbokas - Naczelnik Wydziału ds. Inwentaryzacji Wielkoobszarowej Służby Leśnej Litwy oraz Pan prof. dr. Gintautas Mozgeris – z Wydziału Lasów i Ekologii oraz Nauk Leśnych na Uniwersytecie Witolda Magnusa.

Spotkanie rozpoczęło się od prezentacji stanu i roli lasów na Litwie. Z naszej strony głos zabrał Zastępca Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, Pan Jan Tabor, który podkreślił rolę dialogu, edukacji i konsultacji społecznych w planowej gospodarce leśnej oraz ochronie przyrody. Mówił też o bardzo ważnej roli, jaką w Polsce pełni Wielkoobszarowa Inwentaryzacja Stanu Lasów. Z kolei Pan dr inż. Marek Ksepko wygłosił referat na temat innowacji w polskiej gospodarce leśnej, obejmującej zastosowanie technik teledetekcyjnych w leśnictwie oraz metody analizy danych skanowania laserowego, stosowane w naszym urządzaniu lasu.

Dyskusje ciągnęły się długo, zwłaszcza, że na sali obecnych było wielu przedstawicieli branży leśnej, jak i środowisk akademickich. Ciekawym wątkiem była dawna i obecna rola Polskiego i Litewskiego Towarzystwa Leśnego w kształtowaniu opinii społecznej na temat leśnictwa w kręgach nieprofesjonalnych.

 

Spotkanie delegacji PTL z Dyrektorem Generalnym Lasów Państwowych Litwy oraz przedstawicielami służby leśnej, praktyki i nauk leśnych, w siedzibie Wydziału Urządzania Lasów Państwowych Litwy w Kownie.

W ramach ustaleń zaplanowano pilną wizytę delegacji litewskiej w białostockim Oddziale Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej oraz Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku, celem praktycznego zapoznania kolegów z Litwy z technikami analiz przestrzennych danych skanowania laserowego. W kontekście dyskusji nt. roli krajowych towarzystw leśnych w edukacji społecznej i poprawie odbioru leśnictwa jako takiego, obiecujące były również deklaracje litewskich kolegów o chęci zacieśnienia współpracy pomiędzy Litewskim i Polskim Towarzystwem Leśnym.

 

tekst: Marek Ksepko

foto: archwimum Marka Ksepko

Bogaty program Zjazdu (Programmheft), wraz z propozycjami wycieczek terenowych (25 – popołudniowych, 26 – całodniowych i 4 - dwudniowych) zamieszczono w załączeniu (załącznik 1). Program dla delegacji zagranicznych (łącznie 11 osób) został nieco zmodyfikowany.Pierwszego dnia wieczorem uczestniczyliśmy w przyjęciu powitalnym, zorganizowanym w gospodzie leśnej Waldhaus Oelper, położonej na obrzeżu miasta. Była to dobra okazja do spotkania starych znajomych, z którymi współpracujemy od lat, jak też do przedstawienia naszego Przewodniczącego, Janusza Dawidziuka, m. in. Prezydentowi Lasów Dolnej Saksonii (Klaus Merker) czy nowo wybranemu Przewodniczącemu NTL (Ulrich Schraml). Można było zauważyć, że zamierza on kontynuować współpracę z PTL, którą tak dobrze, w swojej kilkunastoletniej kadencji rozwinął ustępujący Przewodniczący NTL (Carsten Wilke). Spotkanie przebiegało w swobodnej i przyjaznej atmosferze.

Drugiego dnia zagraniczni goście (nasza trzyosobowa delegacja PTL, czterech kolegów z RDLP w Białymstoku i czterech kolegów z Węgier) zostali zabrani na wycieczkę terenową w Góry Harcu. Najpierw nadleśniczy Ralf Krüger zapoznał nas z problemami zamierania lasu w Harcu, na przykładzie swojego Nadleśnictwa Clausthal. Orkany (Kirył 2007, Fryderyka 2018) oraz długotrwałe susze ostatnich pięciu lat spowodowały nie dającą się opanować gradację kornika, a w ślad za tym zamieranie dominujących w Harcu świerczyn. Aktualny stan lasów w tych górach bardzo przypomina klęskę zamierania lasu w Górach Izerskich, z lat osiemdziesiątych zeszłego wieku. Martwe i zamierające drzewostany świerkowe pozostawia się na pniu, wykorzystując ich mikroklimat do wprowadzania jodły i gatunków liściastych, których udział docelowo miałby zostać zwiększony do około 65%.

Po posiłku i krótkim wypoczynku w Hercyńskim Ośrodku Edukacji Przyrodniczo-Leśnej, przenieśliśmy się na teren Parku Narodowego Gór Harcu, gdzie pani Sabine Bauling (naczelniczka jednego z działów Parku Narodowego) przedstawiła nam procesy zamierania i regeneracji lasu, na przykładzie kompleksów otaczających jezioro Oderteich. Ekosystemy leśne Parku, położone w strefie 230-1141 m n.p.m., regenerują się dość dynamicznie w sposób naturalny, jednak aby zmniejszyć docelowy udział świerka (do około 35%), w wielu miejscach (zwłaszcza w niższych położeniach) wprowadza się w sposób sztuczny domieszki drzew liściastych.

Wieczorem tego dnia zostaliśmy zaproszeni na przyjęcie wydane przez Ministerstwo ds. Wyżywienia, Rolnictwa i Ochrony Konsumentów Dolnej Saksonii. Reprezentująca je Pani Minister (Barbara Otte-Kinast), zaraz po swoim przemówieniu, podczas którego delegacja PTL została oficjalnie powitana, podeszła do nas i mogliśmy z nią porozmawiać, zarówno o aktualnej sytuacji leśnictwa w Niemczech i Polsce, jak też przyszłości leśnictwa w Europie.

Trzeci dzień rozpoczął się od oficjalnej, uroczystej części Zjazdu, zorganizowanej w hali sportowo-widowiskowej (Volkswagen Halle). Prowadził ją ustępujący Przewodniczący NTL, Carsten Wilke. Po przemówieniach Federalnego Ministra ds. Wyżywienia i Rolnictwa oraz Nadburmistrza Miasta Brunszwik głos zabrał Przewodniczący PTL, Janusz Dawidziuk. W swoim wystąpieniu zwrócił się on zarówno do uczestników Zjazdu i nowo wybranego Przewodniczącego PTL, Ulrich’a Schraml’a, zapewniając o gotowości kontynuowania wieloletniej współpracy (załącznik 2), jak też do ustępującego Przewodniczącego NTL, Carstena Wilke, dziękując mu za pielęgnowanie współpracy z PTL przez ostatnich trzynaście lat (załącznik 3). Należy podkreślić, że o zabranie głosu poproszono tylko przedstawiciela PTL, chociaż na Zjeździe byli obecni także przedstawiciele innych towarzystw leśnych.

Następnie zaprezentowano ciekawe referaty, dotyczące polityki leśnej Dolnej Saksonii i globalnych zmian klimatu oraz wręczono prestiżową Nagrodę Dankelmanna. Otrzymał ją prof. dr Bernhard Möhring, syn Karla Möhring’a, który to w 1984 roku zaproponował Dieterowi Giefingowi nawiązanie stałej współpracy między naszymi Towarzystwami. Pomiędzy oficjalnymi wystąpieniami i referatami można było się zrelaksować przy nastrojowej muzyce, w wykonaniu doskonałego pianisty i kompozytora Jan’a Behrens’a. Prowadzący spotkanie, ustępujący Przewodniczący NTL, Carsten Wilke pożegnał się, stojąc wzruszony na scenie przy dźwiękach znanego przeboju Franka Sinatry „My Way”.

Po południu wybraliśmy się na jedną z wielu półdniowych wycieczek, oferowanych przez organizatorów. Był to spływ tratwami po rzece Oker, okalającej centrum Brunszwiku. Można było podziwiać zadbane ścieżki spacerowe biegnące wzdłuż brzegu, piękne ogrody i wspaniałe drzewa, zarówno rodzimych, jak i egzotycznych gatunków. Można było też porozmawiać i zrelaksować się po przedpołudniowej uroczystej sesji. Nie zabrakło też śpiewów. Na trasie tej byli obecni również obaj Przewodniczący NTL. Wieczorem tego dnia uczestniczyliśmy jeszcze w ekumenicznej mszy hubertowskiej. Dwanaście rogów myśliwskich brzmiało w brunszwickiej katedrze nadzwyczaj pięknie i dostojnie. Po pożegnalnej kolacji z przyjaciółmi udaliśmy się na spoczynek, a rano następnego dnia wyruszyliśmy w podróż powrotną do kraju.  

Nasza obecność na Zjeździe NTL została odebrana bardzo pozytywnie. Mogliśmy odczuć, że jesteśmy ważnym partnerem dla naszych gospodarzy, zarówno ze względu na podobne warunki przyrodniczo-leśne i potencjał naszych lasów, jak też zbliżone poglądy na kształtowanie polityki leśnej w Europie. Wyjeżdżaliśmy z Brunszwiku w przekonaniu, że dobrze funkcjonującą współpracę z Niemieckim Towarzystwem Leśnym należy podtrzymywać i nadal rozwijać.

                                                                                                               Jerzy Modrzyński

 

Opisy zdjęć do - Byliśmy obecni na 70. Zjeździe Niemieckiego Towarzystwa Leśnego w Brunszwiku

1. Delegacja PTL (od lewej: Mikołaj Ziemblicki, Janusz Dawidziuk, Jerzy Modrzyński) podczas wieczoru powitalnego, przed gospodą leśną (Waldhaus Oelper) w Brunszwiku. Za chwilę wszyscy przeniosą się do wnętrza budynku.

2. Przewodniczący PTL (Janusz Dawidziuk) rozmawia z nowo wybranym Przewodniczącym NTL (Ulrich Schraml, trzeci od prawej), a nasz koordynator corocznej wymiany z NTL (Mikołaj Ziemblicki) wymienia poglądy z Przewodniczącym Towarzystwa Leśnego w Północnej Nadrenii-Westfalii (Jörg Matzik, pierwszy od prawej).

3. Janusz Dawidziuk dokumentuje dramatyczny stan lasu w Harzu.

4. Gospodarze terenu (Ralf Krüger i Michael Thätner, w środku) opowiadają o wieloletniej suszy, która zapoczątkowała klęskę zamierania lasów świerkowych w Harzu.

5. Przerwa obiadowa pod wiatą należącą do Hercyńskiego Ośrodka Edukacji Przyrodniczo-Leśnej.

6. Sabine Bauling (pierwsza od lewej), naczelniczka jednego z działów Parku Narodowego Gór Harcu, przedstawia nam (delegacjom z Polski i z Węgier) procesy zamierania i regeneracji lasu, na przykładzie kompleksów otaczających jezioro Oderteich.

7. Szlak wokół jeziora Oderteich jest bardzo uczęszczany. Wymaga to racjonalnego sterowania ruchem turystycznym.

8. Ławka wykonana z pnia powalonego świerka dobrze komponuje się z otoczeniem.

9. Las dobrze regeneruje się po klęsce w sposób naturalny. Gdzie nie gdzie wprowadza się jednak domieszki w sposób sztuczny.

10. Podczas przyjęcia wydanego przez władze państwowe Dolnej Saksonii – przemawia landowa Minister ds. Wyżywienia, Rolnictwa i Ochrony Konsumentów (Barbara Otte-Kinast). W tle (od lewej) ustępujący Prezydent NTL (Carsten Wilke) i nowo wybrany Prezydent NTL (Ulrich Schraml).

11. Pani Minister, Barbara Otte-Kinast, w rozmowie z Przewodniczącym PTL, Januszem Dawidziukiem.

12. Szefowa Biura NTL (Ingrid Beitzen-Heineke) opowiada naszemu Przewodniczącemu o swoich wieloletnich, intensywnych kontaktach z Polską.

13. Oficjalna, uroczysta część Zjazdu, zorganizowana w  Volkswagen Halle. Przemawia Przewodniczący PTL, Janusz Dawidziuk, tłumaczy Koordynator współpracy z PTL, Bogdan Witkowski.

14. Zaraz po przemówieniu Przewodniczący PTL (Janusz Dawidziuk) wręczył Przewodniczącemu NTL (Ulrich Schraml) pamiątkowy medal wybity z okazji jubileuszu 200-lecia Sylwana.

15. Pomiędzy wystąpieniami dostojnych gości rozbrzmiewała nastrojowa muzyka, w wykonaniu pianisty Jan’a Behrens’a, który zresztą sam również zabrał głos opowiadając bardzo ciekawie o swoich kompozytorskich inspiracjach, płynących z kontaktów z lasem.

16. Całe spotkanie prowadził ustępujący, wieloletni Przewodniczący NTL, Carsten Wilke, który pożegnał się z uczestnikami Zjazdu, stojąc wzruszony na scenie przy dźwiękach znanego przeboju Franka Sinatry „My Way”.

17. Nasza trzyosobowa delegacja PTL, zaraz po zakończeniu oficjalnej części Zjazdu.

18. Po południu wybraliśmy się na jedną z wielu półdniowych wycieczek, oferowanych przez organizatorów. Był to spływ tratwami po rzece Oker, otaczającej centrum Brunszwiku.

19. Można było porozmawiać i zrelaksować się po przedpołudniowej sesji (na pierwszym planie Jerzy Modrzyński i Janusz Dawidziuk).

20. Nasza tratwa nie była jedynym obiektem pływającym po rzece Oker.

21. Trzeci dzień Zjazdu zakończył się ekumeniczną mszą hubertowską w brunszwickiej katedrze.

22. Dwanaście rogów myśliwskich brzmiało w jej wnętrzu nadzwyczaj pięknie i dostojnie.

23. Ostatnie rozmowy na placu katedralnym. Jeszcze pożegnalna kolacja z przyjaciółmi, a nazajutrz rano udajemy się w podróż powrotną do kraju.

24. Pamiątkowe zdjęcie naszej delegacji (której cały czas towarzyszył Koordynator współpracy z PTL  - Bogdan Witkowski, drugi od prawej), przed lwem, będącym godłem Brunszwiku.

fot. Jerzy Modrzyński i Mikołaj Ziemblicki

Podróż i pobyt zrealizowane zostały w ramach projektu „Edukacja przyrodniczo-leśna dorosłych w Europie, na przykładzie wybranych europejskich towarzystw leśnych”, finansowanego z programu „POWER”. Partnerem, a jednocześnie gospodarzem wizyty było Austriackie Towarzystwo Leśne, z siedzibą w Wiedniu.Wizyta rozpoczęła się od spotkania w siedzibie Austriackiego Towarzystwa Leśnego, w samym centrum Wiednia – tuż obok siedziby Kanclerza Austrii, którego gospodarzem był Martin Höbarth, sekretarz zarządzający Austriackiego Towarzystwa Leśnego. Przedstawił nam on informacje na temat organizacji i podstawowych zasad funkcjonowania towarzystwa. Następnie, podczas telekonferencji, zapoznaliśmy się z przedsięwzięciem o charakterze edukacyjnym zorganizowanym jako miejski festiwal leśny w mieście Graz – o czym opowiedział nam Gerhard Pelzmann, sekretarz zarządzający Towarzystwa Leśnego Kraju Związkowego Styrii.

Z kolei zapoznano nas z projektem edukacyjnym „Wald trifft Schule” – którego efektem jest powstanie platformy internetowej poświęconej różnorodnej tematyce leśnej, skierowanej w głównej mierze do szkół różnych poziomów. Ze względu jednak na bardzo szeroką i rozbudowaną ofertę tej aplikacji, wykorzystywana jest ona coraz powszechniej przez dorosłych, zainteresowanych szeroko pojętą tematyką leśną (www.waldtrifftschule.at). Ze szczegółami programu zapoznała nas Valerie Findeis, managerka projektu. Z kolei Martin Wöhrle, asystent w Zarządzie Austriackiego Towarzystwa Właścicieli Leśnych zaprezentował nam gry i innego rodzaju zabawy techniczne (wykorzystywane w edukacji leśnej), których głównymi odbiorcami są dzieci i młodzież. Ten bardzo ciekawy dzień zakończyliśmy wspólnym obiadem, a następnie zwiedzaniem centrum przepięknego Wiednia.

Drugi dzień rozpoczęliśmy od wizyty w Państwowym Instytucie Badawczym Leśnictwa (Bundesforschungszentrum für Wald, BFW), położonym nieopodal Pałacu Schönbrunn. W strukturę organizacyjną oraz obszary działalności Instytutu wprowadził nas jego Dyrektor – Peter Mayer. W trakcie kolejnych prezentacji, pracownicy Instytutu przedstawili nam realizowane projekty, w tym dotyczące uodparniania ekosystemów leśnych na globalne zmiany klimatyczne. Jednym z nich jest powstanie platformy internetowej poświęconej tej tematyce (www.klimafitterwald.at). W tym kontekście odbyła się następnie niezwykle interesująca dyskusja dotycząca m.in. różnic w podejściu polskiego i austriackiego leśnictwa do takich zagadnień, jak: zastępowanie coraz mniej odpornych gatunków lasotwórczych innymi, bardziej odpornymi na zmiany klimatu (np. daglezja zielona); uregulowania prawne dotyczące regionalizacji nasiennej; zwalczanie szkodników wtórnych w osłabionych drzewostanach świerkowych oraz kreowanie polityki informacyjnej w tym zakresie, czy edukacja społeczna, dotycząca wrażliwych tematów związanych z prowadzeniem klasycznej gospodarki leśnej.

Edukacja (pedagogika) leśna była kolejnym zagadnieniem, któremu w całości poświęcony został następny etap naszej wizyty w Instytucie. Jej założenia i realizowane działania zostały nam przedstawione przez Prezydenta Austriackiego Stowarzyszenia Pedagogów Leśnych – Andreasa Holzingera. Dowiedzieliśmy się m.in., że w Austrii funkcjonuje kształcenie pedagogów leśnych, których kompetencje potwierdzają egzaminy państwowe. Po ich zaliczeniu uzyskuje się certyfikat, odnawiany co pięć lat. Pedagodzy leśni wspomagają nauczanie z zakresu szeroko pojętych nauk leśnych, na różnych poziomach kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych.  

Zwieńczeniem tego niezwykle ciekawego i pełnego merytorycznych doświadczeń dnia, była (po powrocie do centrum Wiednia) wizyta w Ministerstwie Rolnictwa, Regionów i Turystyki, gdzie spotkaliśmy się z Johannesem Schimą – szefem Departamentu Ochrony Lasu, Rozwoju i Finansowania Leśnictwa, który jest jednocześnie v-ce przewodniczącym Austriackiego Towarzystwa Leśnego. Po wstępnej dyskusji, przybliżającej specyfikę polskiego i austriackiego modelu leśnictwa, przedstawiono nam założenia tzw. austriackiego dialogu leśnego. Jego głównymi celami są: optymalizacja modelu trwałego i wielofunkcyjnego leśnictwa; propagowania w społeczeństwie wartości jakie niesie za sobą taki właśnie model; koordynowanie zaangażowania wszelkich zainteresowanych tzw. stron trzecich (85 organizacji) oraz wreszcie opracowanie i wdrażanie Austriackiej Strategii Leśnej 2020+, której egzemplarz otrzymaliśmy.

Sekretarz zarządzający organizacji „proHolz Austria” - Georg Binder, przekazał nam bardzo ciekawe informacje na temat prowadzonych przez tę organizację działań i kampanii promocyjnych, dotyczących zastosowania drewna. Są to m.in. uliczne kampanie bilbordowe, dotyczące wszechstronności zastosowania drewna z podkreśleniem odnawialności tego surowca oraz wpływu jego użytkowania na klimat, jak również akcje promujące budownictwo drewniane. Z kolei przedstawicielka „PEFC Austria” - Astrid Köberl -opowiedziała nam o kampaniach informacyjnych, prowadzonych przez tą organizację w mediach społecznościowych, ankietach i badaniach opinii publicznej, dotyczących wielofunkcyjnego i trwałego modelu leśnictwa. Podkreśla się w nich oczywiście znaczenie posiadania certyfikatu, w tym kierowanie się przez konsumentów tym czynnikiem w trakcie dokonywania zakupów. W trakcie dyskusji dowiedzieliśmy się także o finansowaniu certyfikacji w Austrii.

Ostatni dzień naszego pobytu spędziliśmy w Wiedeńskiej Szkole Leśnej Ottakring, położonej w malowniczej, peryferyjnej części Wiednia, na wzgórzu, z którego przy odpowiedniej pogodzie można podziwiać nawet Alpy. Jej gospodarzem jest Johann Plaukovits-Starlinger, który pełni także rolę głównego nauczyciela i oprowadzającego po szkole i jej okolicy. Szkoła przypomina nieco znane w Polsce Izby Edukacyjne i jest otwarta na wszystkich zainteresowanych, zwłaszcza młodzież szkolną. Po zapoznaniu się z ofertą szkoły i sposobem jej funkcjonowania poszliśmy razem do pobliskiego Lasku Wiedeńskiego, który jest ekosystemem łączącym w sobie funkcje gospodarcze i ochronne (jego część jest rezerwatem), a spacer po nim jest nieodzownym elementem każdej lekcji w Szkole Ottakring. Ze względu na swoje położenie, przypomina on nieco mieszany las górski.

Zwieńczeniem ostatniego dnia pobytu w Austrii był obiad w słynnej wiedeńskiej gospodzie „Plachutta”, na który zaproszeni zostaliśmy przez Andreasa Januskovecza – Przewodniczącego Towarzystwa Leśnego Dolnej Austrii i Wiedeńskiego Towarzystwa Leśnego. Poza tymi funkcjami, jest on także szefem komórki organizacyjnej Urzędu Miasta Wiednia, odpowiadającej m.in. za środowisko i okoliczne lasy miejskie. Rozmowy o naszych zawodowych doświadczeniach przebiegały w bardzo miłej atmosferze. Dowiedzieliśmy się m.in. o głównej roli jaką pełnią lasy wokół Wiednia i prowadzona w nich gospodarka leśna – otóż zasadniczą ich rolą jest funkcja wodochronna i wszelkie działania gospodarcze nakierowane są właśnie na nią. Andreas Januskovecz, mający wieloletnie doświadczenia związane z wizytami w wielu rejonach Polski – przyjął od nas zaproszenie na kolejny przyjazd do naszego kraju. Był to ostatni akord naszego pobytu w Wiedniu -  niezwykle ciekawego, przepełnionego spotkaniami z miłymi, zaangażowanymi ludźmi, zajmującymi się różnymi aspektami leśnictwa. Oczywiście, pośród mnogości poruszanych spraw, wiodącą była tematyka edukacji leśnej. Zebrane w Austrii doświadczenia będziemy starali się rozpropagować, aby przyczynić się do urozmaicenia i rozwoju oferty edukacji leśnej w Polsce.

P. S. Nasza delegacja składa serdeczne podziękowania Thomasowi Leitnerowi (członek Austriackiego Towarzystwa Leśnego, przedstawiciel stowarzyszenia właścicieli lasów prywatnych), który w ciągu tych trzech dni towarzyszył nam przy wszystkich spotkaniach i wydarzeniach, pomagał w sprawach organizacyjnych i był naszym niezawodnym przewodnikiem. 

                                                                                                                                             

Mikołaj Ziemblicki

 

Przed siedzibą Austriackiego Towarzystwa Leśnego.
Od lewej: Włodzimierz Pamfil, Agnieszka Kubiak-Szafkowska, Martin Höbarth, Mikołaj Ziemblicki. Fot.: Martin Wöhrle.

 

Ministerstwo Rolnictwa, Regionów i Turystyki.
Johannes Schima przedstawia założenia tzw. austriackiego dialogu leśnego. Fot.: Mikołaj Ziemblicki.

 

Delegacja przed siedzibą Ministerstwa Rolnictwa, Regionów i Turystyki,
które pod swoją jurysdykcją ma także sprawy austriackiego leśnictwa. Fot.: Thomas Leitner.

 

Przed siedzibą Wiedeńskiej Szkoły Leśnej Ottakring.
Trzeci od lewej: Johann Plaukovits-Starlinger. Fot.: Thomas Leitner.

 

Wiedeńska Szkoła Leśna Ottakring – ekspozycje zewnętrzne.
Fot.: Mikołaj Ziemblicki.

 

Wiedeńska Szkoła Leśna Ottakring – ekspozycje wewnętrzne.
Fot. Mikołaj Ziemblicki.

 

Widok ze wzgórza Ottakring – na pierwszym planie Lasek Wiedeński.
W oddali zamglony Wiedeń. Fot.: Mikołaj Ziemblicki.

 

 

 

 

 

Przewodniczący Niemieckiego Towarzystwa Leśnego (Carsten Wilke) zaproponował to seminarium już 3.06.2019, a pierwszy jego termin uzgodniono na 19-22.04.2020, przesuwając go potem na 26-29.04.2020. Niestety ze względu na pandemię Covid-19 zostało ono przez gospodarzy odwołane. Zrealizowanie tego seminarium w bieżącym roku, pomimo obostrzeń sanitarnych, należy uznać zatem za sukces*. Seminarium było bardzo dobrze zorganizowane i dotyczyło następujących zagadnień: Natura 2000 w leśnictwie, strategia Unii Europejskiej odnośnie bioróżnorodności i gospodarki leśnej oraz kształtowanie nowej polityki leśnej.

Podróż samochodem z Warszawy do Fuldy (Hesja) trwała około dziesięciu godzin. W hotelu (Park Hotel Fulda) oczekiwał nas Bogdan Witkowski (koordynator współpracy między naszymi Towarzystwami ze strony niemieckiej), który po zakwaterowaniu (w reżimie sanitarnym) zabrał nas do restauracji w mieście. Podczas kolacji omówione zostały ostatnie szczegóły programu naszego pobytu.

Następnego dnia, w siedzibie Nadleśnictwa Fulda powitał nas Carsten Wilke, który następnie poprowadził bardzo interesującą wideokonferencję z prawnikami, zajmującymi się złożonym zagadnieniem wdrażania Natury 2000 do gospodarki leśnej w Hesji. Należy zaznaczyć, że w tym landzie aż 42,6% lasów państwowych objęte jest rygorami dyrektyw siedliskowej i ptasiej, aczkolwiek wdrażane są one na podstawie zarządzenia, a nie ustawy, co stwarza na ogół możliwość osiągania celów zakładanych przez wielofunkcyjną gospodarkę leśną. Należy przy tym zaznaczyć, że wskaźniki i kryteria obowiązujące gospodarkę leśną na obszarach naturowych są tu z reguły łagodniejsze niż w Polsce. W lasach prywatnych i komunalnych (obejmujących około 57% powierzchni leśnej landu) obowiązuje tzw. kontraktowa ochrona przyrody, dająca możliwość wypłacania właścicielom odpowiednich rekompensat.

Po obiedzie mieliśmy okazję zwiedzić najciekawsze zakątki zabytkowej Fuldy, miasta o ugruntowanych tradycjach katolickich, uznawanego za bastion niemieckiej chadecji. Naszą przewodniczką była pani, która wyemigrowała z Polski na początku lat osiemdziesiątych. Po zwiedzaniu śródmieścia zostaliśmy zaproszeni na kolację do restauracji. Była ona dobrą okazją do dyskusji na temat strategii Unii Europejskiej odnośnie bioróżnorodności i gospodarki leśnej oraz wręczenia naszym gospodarzom upominków i medali upamiętniających jubileusz 200-lecia Sylwana.

Cały kolejny dzień spędziliśmy w terenie. Przed południem zademonstrowano nam kilka powierzchni objętych zaleceniami Natury 2000 w Nadleśnictwie Burghaun. Ożywiona dyskusja dotyczyła m. in. składu gatunkowego upraw zakładanych na powierzchniach pokornikowych, czy zachowania bioróżnorodności kompleksu leśno-łąkowego, wzdłuż potoku w dolinie Breitenbach. Po przerwie obiadowej (grill w lesie) oraz pożegnaniu pana nadleśniczego (Sebastian Keidel) i jego współpracowników, udaliśmy się z kolei do Nadleśnictwa Reinhausen, położonego w sąsiednim landzie. Tu dołączyła do nas pani Ingrid Beitzen-Heineke, specjalistka od sprzedaży drewna, która wielokrotnie uczestniczyła w wymianach leśników polskich i niemieckich i ma w naszym kraju wielu przyjaciół.

Popijając kawę na ławkach przed siedzibą Nadleśnictwa Reinhausen, wysłuchaliśmy prezentacji pana nadleśniczego (Axel’a Pampe) na temat gospodarki leśnej na obszarach objętych Naturą 2000 w Dolnej Saksonii. W tym landzie regulacje dotyczące obszarów naturowych objęte są nie zarządzeniem lecz ustawą, a skomplikowany system przygotowania szczegółowych planów ochrony i nadzoru nad ich wykonaniem jest bardzo absorbujący i przysparza leśnikom wielu kłopotów. Jednakże również tutaj wskaźniki i kryteria dla leśnych obszarach naturowych są znacznie łagodniejsze niż u nas. Po teoretycznym wprowadzeniu udaliśmy się na powierzchnie leśne, podlegające Naturze 2000, na których dyskutowaliśmy m. in. o czasowym wyłączaniu użytkowania poszczególnych gatunków drzew, udziale starodrzewów i drzew habitatowych, czy względności poszczególnych zaleceń.

Po zakończeniu objazdu terenowego zostaliśmy zakwaterowani w hotelu Weender Hof w Getyndze, gdzie spotkaliśmy się ponownie z Carstenem Wilke, któremu towarzyszył Bogdan Witkowski i pracownicy biura NTL (Lena Schröcker, Katharina Reffelt i Malte Campsheide) oraz pani Ingrid Beitzen-Heineke i pan Axel Pampe. Wspólna kolacja, w przyjaznej atmosferze, była ponownie okazją do ciekawych rozmów i podsumowania seminarium, które obie strony oceniły bardzo pozytywnie. Zadeklarowano też chęć dalszego rozwijania współpracy między naszymi Towarzystwami.

Ostatniego dnia, zaraz po śniadaniu, odwiedziliśmy siedzibę Niemieckiego Towarzystwa Leśnego (Deutscher Forstverein, Büsgenweg 1, 37077 Göttingen), gdzie zostaliśmy ciepło przyjęci przez Lenę Schröcker i Katharinę Reffelt, które niedawno (razem z Bogdanem Witkowskim) gościliśmy na naszym Zjeździe PTL w Katowicach. Szefowa biura (Lena) przygotowała dla nas dużo ciekawych materiałów oraz prezentację na temat organizacji i zadań Niemieckiego Towarzystwa Leśnego, które liczy około 6000 członków, z czego około 1000 członków przypada na działającą od kilku lat młodzieżową sekcję NTL (Junges Netzwerk Forst). Ważnym aspektem działalności NTL jest program szkolenia ekspertów leśnych pochodzących z różnych krajów świata. NTL wydaje też kwartalnie czasopismo ProWald, poświęcone problemom gospodarki leśnej oraz zawierające informacje o aktualnych wydarzeniach z życia NTL. W dziedzinie kontaktów zagranicznych współpraca z Polskim Towarzystwem Leśnym (trwająca od 37 lat) traktowana jest priorytetowo, o czym świadczy chociażby fakt, że jako jedyne Towarzystwo mamy swojego koordynatora przy Prezydium Niemieckiego Towarzystwa Leśnego.

                                                                                         Jerzy Modrzyński

* Warto dodać, że tematyka ochrony przyrody w leśnictwie została uwzględniona w „Porozumieniu między PTL i NTL” z 2010 roku. W ślad za tym w listopadzie 2012 roku wysłano do Komisji Europejskiej liczące osiem stron maszynopisu (w języku angielskim) wspólne stanowisko NTL i PTL, dotyczące ówczesnych wytycznych dla wdrażania Natury 2000 w lasach europejskich (załącznik 1), a na przełomie lat 2013/2014 przygotowano w szczegółach (głównie wysiłkiem PTL) wspólną konferencję na temat: „Natura 2000 i leśnictwo” (załącznik 2). Niestety wiosną 2014 roku NTL odwołało swój udział i konferencja się nie odbyła.

 

W siedzibie Nadleśnictwa Fulda - przygotowania do wideokonferencji na temat prawnych aspektów wdrażania Natury 2000 w Hesji.Po lewej: Przewodniczący Zarządu Głównego PTL - Janusz Dawidziuk; po prawej, w białej koszuli: Przewodniczący Niemieckiego Towarzystwa Leśnego Carsten Wilke w rozmowie z gospodarzem miejsca (David Nöllenheidt).

 

Delegacja Polskiego Towarzystwa Leśnego przed budynkiem Nadleśnictwa Fulda; od lewej: Damian Zieliński, Janusz Dawidziuk, Jerzy Modrzyński i Tomasz Babiak.

 

Przerwa obiadowa na starym rynku w Fuldzie; drugi od lewej – Bogdan Witkowski.Zwiedzanie zabytków Fuldy, z przewodniczką pochodzącą z Polski.

 

 Zwiedzanie zabytków Fuldy, z przewodniczką pochodzącą z Polski.

 

Ciekawa kompozycja roślinna na starym rynku w Fuldzie.

 

Pięknie ozdobione wejście do jednego z kościołów w Fuldzie.

 

Podczas kolacji w restauracji „Zum Ritter” na starym mieście w Fuldzie; od lewej: Sebastian Keidel, Bogdan Witkowski, Carsten Wilke, David Nöllenheidt, Tomasz Babiak, Janusz Dawidziuk i Damian Zieliński.

 

W Dolinie Breitenbach, objętej zaleceniami Natury 2000. Gospodarze z Nadleśnictwa Burghaun objaśniają nam zasady gospodarowania kompleksem leśno-łąkowym, przylegającym do potoku.

 

Dyskusja nad utrzymaniem zamierzonego składu gatunkowego na ekstensywnej uprawie, założonej na powierzchni po gradacji kornika.

 

Dyskusja nad przebudową drzewostanu zdominowanego przez świerk w kierunku drzewostanu zgodnego z siedliskiem lasowym (żyzna buczyna).

 

Przed siedzibą Nadleśnictwa Reinhausen. Nadleśniczy (Axel Pampe, ostatni po prawej) objaśnia nam zawiłości gospodarki leśnej na obszarach objętych rygorami Natury 2000 w Dolnej Saksonii.

 

Dyskusja w terenie Nadleśnictwa Reinhausen,  na temat czasowego wyłączenia z użytkowania niektórych gatunków drzew w drzewostanie objętym dyrektywą siedliskową. Trzecia od prawej - Ingrid Beitzen-Heineke.

 

Podczas pożegnalnej kolacji w Getyndze. Carsten Wilke (na pierwszym planie) opowiada o wynikach ostatnich wyborów parlamentarnych w Niemczech i o ich znaczeniu dla gospodarki leśnej. Obok Janusza Dawidziuka siedzą Ingrid Beitzen-Heineke (z lewej) i Axel Pampe (z prawej), całkiem po prawej Tomasz Babiak, a po lewej pracownicy biura NTL (Lena Schröcker i Malte Campsheide).

 

 Miejsce jak wyżej. Od lewej: Carsten Wilke, Damian Zieliński, Jerzy Modrzyński, Katharina Reffelt i Bogdan Witkowski.

 

 W siedzibie Niemieckiego Towarzystwa Leśnego, w oczekiwaniu na prezentację szefowej biura – Leny Schröcker.

 

 Janusz Dawidziuk w rozmowie z Leną Schröcker i Kathariną Reffelt. Zauważa m. in. że niektóre rozwiązania organizacyjne NTL można by wykorzystać w działalności PTL.

 

 Pamiątkowe zdjęcie przed biurem NTL. Na  planszy z logo NTL widnieje hasło: „Wir sind Wald!”, co można przetłumaczyć: „My i las to jedno!”.Lena Schröcker, Damian Zieliński i Tomasz Babiak trzymają w rękach kubki z logo młodzieżowej sekcji NTL – stylizowane litery JNF (od Junges Netzwerk Forst, w tłumaczeniu: Młoda Sieć Las).Po prawej seniorzy: Janusz Dawidziuk i Jerzy Modrzyński.

 

                               Budynek Wydziału Leśnego w Getyndze, w którym mieści się biuro Niemieckiego Towarzystwa Leśnego.    

                                                                                                                     fot. Jerzy Modrzyński